๗๗. การจลาจลในเมืองญวน

ฝ่ายทางเมืองบัตบอง เมืองนครเสียมราษฐ์ เมืองจันทบุรี เมืองตราษ แต่งให้ขุนหมื่นไปสืบราชการ และจีนที่อยู่เมืองไซ่ง่อน เมืองล่องโห้ หนีเข้ามาให้การต้องกันกับหนังสือบอกว่าที่เมืองไซ่ง่อน องต๋ากุนมาสำเร็จราชการอยู่ตายลง เจ้าเวียดนามขัดเคืององต๋ากุนมานานแล้ว แต่ไม่รู้ที่จะทำประการใด ด้วยเป็นคนเก่าเดิมขององเชียงสือพระราชบิดา ครั้นองต๋ากุนตาย ก็ให้ข้าหลวงออกไปขุดศพองต๋ากุนขึ้นทำโทษ ประจานต่าง ๆ เหมือนทำโทษคนเป็น

ขุนนางเก่าขององต๋ากุน ชื่อองภอเบโคย องลันเบีย องภองาย องบงบาง เป็นผู้ใหญ่อยู่ในเมืองไซ่ง่อน มีกตัญญูต่อองต๋ากุน ชักชวนสมัครพรรคพวกจับข้าหลวงกับเจ้าเมืองไซ่ง่อนองภอจันปลัดเมืองฆ่าเสีย แล้วฝังศพองต๋ากุนไว้ดังเก่า จัดการบ้านเมืองเป็นกบฏขึ้นเมื่อณเดือน ๘ แรม ๓ ค่ำ องภอเบโคยเข้าอยู่ในเมืองไซ่ง่อน ตั้งตัวขึ้นเป็นงอยโซย องภอเบโคยจึ่งตั้งองบงบางให้เป็นเสี้ยนหวง ตั้งโกบาให้เป็นลันบิน ตั้งขุนนางเมืองไซ่ง่อนซึ่งเข้าเกลี้ยกล่อมด้วย ๔ คนให้เป็นองตงกุน เป็นองต๋ากุน เป็นองเตียนกุน เป็นองโหกุน ให้องจันเบยี เป็นองเฮากุน ธรรมเนียมเมืองญวนที่เมืองเว้นั้นขุนนางผู้ใหญ่มีอยู่ ๕ คือ องต๋ากุน ๑ องตงกุน ๑ องเตียนกุน ๑ องโหกุน ๑ องเฮากุน ๑ แต่องต๋ากุนนั้นมาเป็นข้าหลวงผู้สำเร็จราชการอยู่เมืองไซ่ง่อน องภอเบโคย องบงบางจึ่งให้โกบา องตงกุน องต๋ากุน องเตียนกุน องโหกุน ที่ตั้งแต่งกันขึ้น ให้ยกลงมาตีเมืองสมิถ่อ เมืองล่องโห้ เมืองสะแดก เมืองโจฎก เมืองบันทายมาศได้ เจ้าเมืองหนีไป ตีเมืองล่องโห้จับเจ้าเมืองได้ส่งขึ้นไปเมืองไซ่ง่อน องภอเบโคยฆ่าเสีย ตีเมืองโจฎกได้ เจ้าเมืองโจฎกหนีไปอยู่ในแดนเมืองเขมร ตีเมืองบันทายมาศได้ จับเจ้าเมืองบันทายมาศฆ่าเสีย พวกจีนตั้วเหี่ยซึ่งอยู่ในเมืองบันทายมาศเห็นบ้านเมืองวุ่นวายขึ้นก็เข้าซ้ำเติมเอา

ฝ่ายโกบา องตงกุน องเตียนกุน องต๋ากุน องโหกุนกลับทัพขึ้นไปเมืองโจฎก จึ่งคิดกลับใจปรึกษากันว่า องภอเบโคยเป็นคนชาติสกุลตํ่าหาควรที่จะเป็นเจ้านายไม่ เราช่วยกันตีเอาเมืองไซ่ง่อนตัดศีร์ษะองภอเบโคย องบงบางไปถวายเจ้าเวียดนาม จะได้เป็นความชอบ จึ่งจะสมควรที่เราเป็นขุนนางสัตย์ซื่อต่อแผ่นดิน โกบา องตงกุน องเตียนกุน องต๋ากุน องโหกุน ปรึกษาเห็นพร้อมกันแล้ว จึ่งให้หลานเจ้าเมืองโจฎกไปตามเจ้าเมืองโจฎกกลับมาคิดราชการด้วยกัน เจ้าเมืองโจฎกกลับมาถึงเมืองแล้ว เจ้าเมืองโจฎกกับโกบา องตงกุน องเตียนกุน องต๋ากุน องโหกุน จึ่งเกลี้ยกล่อมญวนเมืองบันทายมาศ เมืองโจฎก ได้คน ๗,๐๐๐ เศษ จะยกไปรบเมืองไซ่ง่อน องภอเบโคย องบงบางรู้ จึ่งให้กวาดสะเบียงอาหารเครื่องศาสตราวุธปืนใหญ่น้อยกะสุนดินดำเข้าไว้ในเมือง ให้ชำระโกบา องตงกุน องเตียนกุน องต๋ากุน องโหกุน ซึ่งยังตกค้างอยู่ที่เมืองไซ่ง่อนฆ่าเสียเป็นคน ๖๗๐ เศษ ฆ่ามารดาองตงกุนเอาศีร์ษะผ่าออก ๔ ซีก แล้วเอาขี้ผึ้งปั้นห่อศีร์ษะเข้า เขียนฉลากปิดไว้ว่าเมื่อเล็กองตงกุนกินนมแม่ เดี๋ยวนี้ใหญ่ขึ้นกินเนื้อแม่ แล้วให้ญวนเอาศีร์ษะไปให้องตงกุน ๆ ให้ฆ่าญวนซึ่งเอาศีร์ษะไปให้นั้นเสีย แล้วเจ้าเมืองโจฎก โกบา องตงกุน องเตียนกุน องต๋ากุน องโหกุน ยกขึ้นไปเมืองไซ่ง่อน

ครั้นณเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๑ ค่ำ[๑] องภอเบโคย องบงบาง ยกออกมารบกันนอกเมือง เว้นวัน ๑-๒ วันรบกันครั้ง ๑ ผู้คนล้มตายทั้ง ๒ ฝ่ายเป็นอันมาก ตั้งรบกันตั้งแต่ณเดือน ๘ แรม ๓ ค่ำ[๒] มาจนเดือน ๑๑ จีนญวนตายประมาณ ๑๐,๐๐๐ เศษ

เจ้าเวียดนามทราบหนังสือบอกแล้ว จึ่งให้องเตียนกุนเป็นแม่ทัพ องทำตานดายท่านเป็นข้าหลวงกำกับทัพยกลงมา พวกภอเบโคยทั้ง ๖ คนที่กลับใจเข้าด้วยเจ้าเวียดนามก็เข้าหาแม่ทัพเมืองเว้ เข้าล้อมเมืองไซ่ง่อนไว้ แต่จะหักเอามิได้ ก็ล้อมไว้ให้อดสะเบียงอาหาร