๑๔๒. พระสงฆ์ลังกาเข้ามากรุงเทพมหานคร

ลุศักราช ๑๒๐๒[๑] ปีชวดโทศก เป็นปีที่ ๑๗ ในเดือน ๕ ข้างขึ้น พระยาสงขลาพาพระสงฆ์ชาวลังกาชื่อกักกุสนธ์ รูป ๑ กับคฤหัสถ์ศิษย์ชื่อ กรามยุแกวนบันดะคน ๑ เข้ามากรุงเทพมหานครเข้าเฝ้ากราบทูลว่า พระยาพัทลุงบอกส่งมาเมืองสงขลา พระสงฆ์แจ้งความว่า จะใคร่เข้ามานมัสการพระเจดียฐานและฟังข่าวคราวพระบวรพุทธศาสนาในสยามประเทศนี้ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงทราบแล้ว โปรดให้ไปอยู่วัดบวรนิเวศ จึ่งทรงพระราชดำริว่า พระสงฆ์ลังกาเข้ามาแต่ก่อนก็ได้ข่าวคราวศาสนาบ้าง ครั้งนี้ก็หายไปนานแล้ว ไม่ได้ข่าวคราวเลย การศาสนาจะดีร้ายประการใดหารู้แจ้งถนัดไม่ ภิกษุองค์นี้เล่าจะเป็นคนมีศีลอัชฌาสัย บริสุทธิ์หรือจะมีความเศร้าหมองประการใด อยู่ในทวีปของตนมิได้จึงได้เข้ามาก็ไม่รู้ชัด แต่ทว่าปฏิญาณว่าเป็นภิกษุแล้ว ยังมิเห็นความผิด ก็ควรอนุเคราะห์ไปตามธรรมเนียมเหมือนอย่างพระลังกามาแต่ก่อน จึ่งดำรัสสั่งให้เจ้าพนักงานไต่ถามลัทธิข้อปฏิบัติ ภิกษุสิงหลก็ให้การข้อพระวินัยสิกขาบทถูกต้องอยู่ และข้อปฏิบัติเล็กน้อยถูกกันกับพระสงฆ์ธรรมยุติกาซึ่งอยูในวัดบวรนิเวศ พระกักกุสนธ์ภิกษุกับกรามบุแกวนบันดะจึ่งแจ้งว่า ภิกษุชาวลังกา ๓ รูปกับสามเณรรูป ๑ คฤหัสถ์ ๒ คนมาด้วยกัน ยังตกค้างอยู่ที่เมืองเกาะหมาก จะใคร่เข้ามากรุงเทพมหานคร ยังไม่มีพาหนะซึ่งจะเข้ามา จะขอพึ่งพระบารมีให้พวกนั้นได้เข้ามาถึงพร้อมกัน เจ้าพนักงานจึ่งนำความขึ้นกราบบังคมทูลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวให้ทรงทราบ แล้วโปรดให้ไปอยู่ณวัดบวรนิเวศ พระราชทานนิตยภัตรเดือนละ ๓ ตำลึง แล้วรับสั่งให้เสนาบดีมีท้องตราออกไปให้พระยาบรีรักษภูธร เจ้าเมืองพังงา จัดเรือออกไปรับพระสงฆ์ลังกาเข้ามา

ครั้นมาถึงเดือน ๗ เจ้าพระยานครศรีธรรมราช นำพระเสลี่ยงถม พระแท่นถม เข้ามาทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวาย

ครั้นมาถึงเดือน ๘ ขึ้น ๙ ค่ำ[๒] องเตียนกุนว่ามีหนังสือเจ้าเวียดนามมาว่า พระองค์แก้วใช้ให้หลวงเมืองชื่อเค้าเข้าไปหาองค์แป้นจะพาหนีมาเมืองไทย ให้องเตียนกุนจำองค์แป้นไว้ณค่ายเมืองพนมเป็ญ ให้ส่งตัวองค์มี องค์เภา องค์สงวน ลงไปเมืองไซ่ง่อน องเตียนกุนก็ส่งเจ้าผู้หญิง ๓ คนกับนักโอฐมารดาองค์จันท์ นักรศมารดาองค์อิ่มและครอบครัวองค์อิ่มลงไปเมื่อเดือน ๘ ขึ้น ๙ ค่ำ ตัวองค์แป้นนั้นจำไว้ณค่าย ภายหลังศูนย์ไป สืบได้ความว่าญวนเอาใส่เรือลงไปฆ่าเสียที่เมืองลองโห้ ความที่ฆ่าองค์แป้นนั้นพระเขมรจึ่งไม่รู้

ครั้นณเดือน ๙ แรม ๑ ค่ำ[๓] องเตียนกุนว่า เจ้าเวียดนามมีหนังสือมาว่าจะทำนั้นบั้นซื้อ ให้พระยาพระเขมรผู้ใหญ่ขึ้นไปให้หมด องเตียนกุนได้ส่งไปแต่ฟ้าทะละหะ สมเด็จเจ้าพระยา พระยากลาโหม พระยาสุภาธิราชขึ้นไป แต่พระยาเขมรนอกนั้นสงสัยอยู่ว่าญวนจะทำร้ายเป็นแน่ ไม่มีผู้ใดยอมลงไป

ครั้นณเดือน ๙ แรม ๓ ค่ำ พระยาพระเขมรกำเริบขึ้นจับญวนลูกค้าและญวนกองทัพที่น้อยตัวกว่ามาฆ่าเสียบ้าง ส่งมาให้เจ้าพระยาบดินทรเดชาบ้าง