๒๒๑. โสกันต์พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี

ลุศักราช ๑๒๐๘[๑] ปีมะเมียอัฐศก เป็นปีที่ ๒๓ ในเดือน ๕ นั้น ตั้งการโสกันต์พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ซึ่งเป็นพระราชธิดาของพระองค์เจ้าลักขณา เป็นกำพร้ามาแต่ยังทรงพระเยาว์ โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รับมาเลี้ยงไว้ในพระราชวัง ครั้นทรงพระจำเริญขึ้น ก็ทรงพระเมตตาว่าเป็นเจ้ากำพร้า เมื่อจะโสกันต์นั้น ให้มีการแห่และการละเล่นเหมือนอย่างสมเด็จเจ้าฟ้ากุลฑลทิพยวดี แต่ไม่มีเขาไกรลาสและมยุรฉัตร ตั้งสวดพระพุทธมนต์ณเดือน ๕ แรม ๑๔ ค่ำ[๒] เดือน ๖ ขึ้น ๑-๒ ค่ำ ๓ วัน วันจันทร์ เดือน ๖ ขึ้น ๓ ค่ำ[๓] เป็นวันโสกันต์ ตั้งเบญจาสรงน้ำข้างทิมคดฝ่ายตะวันออก ครั้นสิ้นการโสกันต์แล้ว มาถึงเดือน ๘ กรมขุนกัลยาสุนทรประชวร สิ้นพระชนม์เมื่อเดือน ๘ ขึ้น ๘ ค่ำ พระชนม์ได้ ๕๗ พรรษา

ครั้นมาถึงณวันเสาร์เดือน ๘ แรม ๑๔ ค่ำ เจ้าเชียงใหม่นำช้างพลายสีประหลาด สูง ๓ ศอก ๑ คืบ ลงมาช้าง ๑ ยังไม่ได้ทำขวัญขึ้นระวาง เวลานั้นไข้ช้างล้มมาก จึ่งโปรดพระราชทานให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนเดชอดิศร ไปเลี้ยงไว้ที่วัง ในปีนั้นเจ้าเชียงใหม่ส่งช้างพลายด่างลงมาถวายอีกช้าง ๑ สูง ๕ ศอก โปรดพระราชทานชื่อขึ้นระวางเป็น พระบรมศุภราชสมมุติชาติโคบุตร กฤษณทรงครุฑประสาทสรรค์ ศรีสุพรรณเนื้อริน วรรณนิลผุดผ่าน สารสวัสดิมงคลคุณ สุนทรลักษณเลิศฟ้า