๘. พระราชพิธีบวรราชาภิเศก

วันอาทิตย์ เดือน ๖ แรม ๑๐ ค่ำ[๑] เป็นวันปฐมเริ่มแรกตั้งการพระราชพิธี เจ้าพนักงานก็ได้จัดการในพิธีทั้งปวงครบทุกสิ่ง จึงโปรดให้เชิญพระที่นั่งกระยาสนานไปตั้งเป็นที่สรงสหัสธารา เว้นไว้แต่พระที่นั่งข้างตั่งอัฐทิศกับพระที่นั่งภัทรบิฐมิได้ยกขึ้นไป

ครั้นเพลาบ่าย พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินขึ้นไปในพระบวรราชวัง มีหมู่อำมาตย์เจ้าพนักงานนำตามเสด็จเป็น ๔ แถว กระบวนพยุหยาตราไปทางสถลมารคทุกเวลา สมเด็จพระอนุชาธิราชเจ้าแต่งพระองค์ทรงเครื่องเสร็จแล้ว เสด็จเข้าไปในพระที่นั่งพุทไธศวรรยพิมาน ถวายผ้าไตรย่ามพัชนีกับพระสงฆ์ราชาคณะ ๖๐ รูป พระสงฆ์ครองไตรแล้วแบ่งกันอยู่สวดพระพุทธมนต์ ในพระที่นั่งพุทไธศวรรยพิมานบ้าง ไปสวดในพระที่นั่งอิศราวินิจฉัยบ้าง ในพระที่นั่งพิมานฝ่ายในบ้าง ทรงฟังพระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ ๓ วัน ครั้นณวันพุธ เดือน ๖ แรม ๑๓ ค่ำ[๒] เป็นวันมหามงคลฤกษ์อันอุดม เพลาย่ำรุ่งแล้ว ๓ นาฬิกาเสด็จสรงพระกระยาสนาน เจ้าพนักงานก็ได้ไขสหัสธาราเสร็จแล้ว พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นไปพระราชทานน้ำพระเต้าเบญจครรภ พระบรมวงศานุวงศ์ผู้ใหญ่ฝ่ายบรรพชิตคฤหัสถ์ ถวายน้ำพระเต้าประทุมนิมิตรต่างๆ เหมือนอย่างพระบรมมหาราชวัง พราหมณ์ถวายน้ำพระมหาสังข์ทักขิณาวัฏอุตราวัฏน้ำกลศ ชาวประโคมก็ประโคมดุริยางคดนตรีมะโหระทึกสังข์แตร สรงน้ำเสร็จแล้วเจ้าพนักงานชาวพระภูษามาลาถวายพระภูษาเขียนลายทองพื้นเขียว ฉลองพระองค์กรองทอง เสด็จมารับพระสุพรรณบัฏในพระที่นั่งพุทไธศวรรย์ พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ยกพระนามซึ่งจารึกประดิษฐานอยู่ในแผ่นพระสุพรรณบัฏ ปรากฏพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระปวเรนทราเมศวร์ มหิศเรศรรังสรรค์ มหันตวรเดโช ไชยมโหฬารคุณอดุลยเดช สรรพเทเวศรานุรักษ บวรจุลจักรพรรดิราชสังกาศ อุภโตสุชาติสังสุทธเคราะหณีจักรีบรมนารถ อิศวรราชรามวรังกูร บรมมงกุฎนเรนทรสูรยโสทรานุชาธิบดินทร เสนางคนิกรินทรบวราธิเบศร พลพยุหเนตรนเรศวรมหิทธิวรนายก สยามาทิโลกดิลกมหาบุรุษรัตน ไพบูลยพิพัฒนสรรพศิลปาคม สุนทโรดมกิจโกศล สัตปดลเศวตฉัตร สิริรัตนบวรมหาราชาภิเศกาภิสิต สรรพทศทิศพิชิตไชย อุดมมไหสวริยมหาสวามินทร สเมกธรณินทรานุราช บวรนารถชาติอาชาวศรัย ศรีรัตนไตรสรณารักษ อุกฤษฐศักดิสรรพรัษฎาธิเบนทร ปวเรนทรธรรมมิกราชบพิตร พระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

มีพาน ๒ ชั้นรับกล่องพระสุพรรณบัฏ พระราชทานต่อพระหัตถ์ แล้วพระราชทานพระแสงหอก พระแสงง้าว พระแสงดาบ พระแสงคาบค่าย พระแสงกระบี่ พระแสงเขน พระแสงธนู พระแสงธารพระกร ทรงรับพระแสงแล้วก็เสด็จทรงปฏิบัติพระสงฆ์ๆ ฉันเสร็จแล้ว ก็ถวายเครื่องไทยธรรมแก่พระสงฆ์ พระสงฆ์ถวายอดิเรกสัพพพุทธาแล้วถวายพระพรลาไป ในเวลานั้น ก็ทรงโปรยเงินพระราชทานให้พระบรมราชวงศานุวงศ์ ข้าทูลละอองธุลีพระบาท ทั้งฝ่ายพระบรมมหาราชวัง และพระบวรราชวัง ซึ่งเฝ้าอยู่ณที่นั้น

ครั้นเสร็จการพระราชพิธีบวรราชาภิเศกแล้ว พระบรมราชวงศานุวงศ์ เสนาบดี ข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้ใหญ่ผู้น้อยฝ่ายหน้าฝ่ายใน ทั้งพระบรมมหาราชวัง และพระบวรราชวัง จัดดอกไม้ธูปเทียนเข้าไปถวายตัว ขอเอาพระเดชพระคุณปกเกล้าปกกระหม่อมเป็นที่พึ่งต่อไป