๒๓. ขุดคลองผดุงกรุงเกษมและสร้างป้อม

ในปีชวดการขุดคลอง ๑๐ เดือนจึงสำเร็จเมื่อณเดือน ๙ แรม ๑๔ ค่ำ[๑] รวมเงินค่าคลองค่าตอไม้คิดเป็นเงิน ๓๙๑ ชั่ง ๑๓ ตำลึง ๑ บาท ๑ เฟื้อง ให้ชื่อคลองผดุงกรุงเกษม แล้วทรงพระราชดำริว่าพระบาทสมเด็จฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้ง ๓ พระองค์ก็ได้ทรงกระทำการบ้านเมืองต่อๆ มาทุกพระองค์ ก็การทำป้อมปีกกาก็จะเป็นที่ป้องกันข้าศึกศัตรูซึ่งจะเบียดเบียนพระนคร อันเป็นที่ตั้งแห่งพุทธศาสนาและรักษาพุทธจักรอาณาจักรสมณพราหมณาจารย์ และญาติวงศ์ ข้าราชการ ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินทั้งสิ้น ครั้งนี้ไพร่บ้านพลเมืองก็สมบูรณ์มั่งคั่งขึ้นกว่าแต่ก่อน ตึกกว้านบ้านเรือนข้าราชการและราษฎรแผ่พ่านออกอยู่นอกพระนครโดยมาก ป้อมปีกกาที่เมืองสมุทปราการและเมืองนครเขื่อนขันธ์ ซึ่งพระบาทสมเด็จฯ พระบรมมหากษัตราธิราชเจ้าโปรดฯ ให้สร้างไว้มั่นคงเป็นชั้นหนึ่งสองชั้นอยู่แล้ว แต่ที่กรุงเทพมหานครยังหาเป็นที่มั่นคงที่จะสู้รบข้าศึกศัตรูอันจะเกิดขึ้นในชั้นในไม่ ในทางลำน้ำจะขึ้นล่องไปมาก็อยู่ในฝั่งตะวันออกทั้งเหนือน้ำใต้น้ำ จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ขุดคลองเป็นคูออกไปอีกชั้นหนึ่ง แล้วจะทำป้อมก่อกำแพงขึ้นด้านตะวันออกให้มั่นคง กับทางลำน้ำจะขึ้นมากรุงเทพมหานคร จะให้ทำป้อมขึ้นอีกฟากละป้อม โดยหวังพระราชหฤทัยว่ามีข้าศึกสงครามจะได้เป็นที่อุ่นใจแก่ไพร่บ้านพลเมืองซึ่งตั้งอยู่นอกกำแพงพระนคร กับประการหนึ่งลูกค้านานาประเทศเข้ามาค้าขาย เห็นบ้านเมืองป้อมคูมั่นคงก็จะไม่เป็นที่หมิ่นประมาทได้ การซึ่งทำป้อมทำกำแพง พระบาทสมเด็จฯ พระบรมมหากษัตราธิราชเจ้าแต่ก่อนนี้ก็ได้ขอแรงไพร่สมกำลังข้าเจ้าบ่าวข้าราชการมาปักหน้าที่ให้นายกำกับทำทุกครั้ง ก็การครั้งนี้จะปักหน้าที่ให้นายทำเหมือนแต่ก่อนไม่ได้ จะต้องขอแรงให้ทำปีหนึ่งคนละเดือนเสมอไปกว่าการจะแล้วเสร็จ ให้กรมพระสุรัสวดีจ่ายตัวเลขไปส่งต่อพณฯ หัวเจ้าท่าน ท่านเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ว่าที่สมุหพระกลาโหม จะได้มอบให้นายงานกรมพระกลาโหมได้ลงมือทำการ ณเดือน ๑๐ ขึ้น ๑ ค่ำ[๒] ได้ลงมือก่อยังมิทันแล้ว ก็พระราชทานชื่อป้อมที่ตรงปากคลองผดุงข้ามชื่อป้อมป้องปัจจามิตร ป้อมปากคลองที่ ๑ ชื่อป้อมปิดปัจจนึก ป้อมเล็กสำหรับยิงสลุตเรียกว่า ป้อมฮึกเหี้ยมหาญ ป้อมที่ ๒ เรียกว่า ป้อมผลาญไพรีราบ ป้อมที่ ๓ เรียกว่าป้อมปราบศัตรูพ่าย ป้อมที่ ๔ เรียกว่าป้อมทำลายปรปักษ์ ป้อมที่ ๕ เรียกว่าป้อมหักกำลังดัษกร ป้อมปากคลองข้างเหนือชื่อป้อมมหานครรักษา ระยะห่างกันประมาณ ๕๒ เส้น



[๑] เสาร์ที่ ๑๔ สิงหาคม

[๒] อาทิตย์ที่ ๑๕ สิงหาคม ฯ

 

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ