๒๑๑. ทรงตั้งและแปลงนามเจ้าเมืองกรมการ

ทรงตั้งชื่อเจ้าเมืองกรมการและแปลงใหม่ เมืองขึ้นกรมมหาดไทย กรุงเก่า เดิม พระยาไชยวิชิต สิทธิสาตรามหาประเทศราช ราชาชาติเสนาธิบดี ผู้รักษากรุงเก่า แปลงว่า เจ้าพระยามหาศิริธรรม พโลปถัมภ์เทพทวาราวดี ศรีรัตนธาดา มหาประเทศาธิบดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ ผู้รักษากรุงเก่า แปลงที่ ๒ พระยาสิงหราชฤทธิไกร ยุตินัยเนตรธาดา มหาประเทศาธิบดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ ผู้รักษากรุงเก่า แปลงที่ ๓ พระยาไชยวิชิต ประสิทธิศักดามหานัคราธิการ ผู้รักษากรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยามหานครบุราณ ตั้งใหม่ พระยาโบราณบุรานุรักษ์ปลัดขวา เดิมพระพิทักษธานีปลัด แปลงว่า พระพิทักษเทพธานีปลัดซ้าย หลวงยกระบัตร แปลงว่า หลวงกรุงศรีกษัตริย์ ตั้งใหม่ หลวงสมัคสโมสร หลวงสุนทรภักดีผู้ช่วย หลวงปราณีประชาชนผู้ช่วย ขุนโสภณเพ็ชรรัตน์ผู้ช่วย เมืองอ่างทอง พระอินทรวิชิต สิทธิสงคราม รามนิเวศน์ วิเศษโยธิน อินทรักษา แปลงว่า พระยาวิเศษไชยชาญ ปรีชาญาณยุตติธรรม โกศลเกษตราวิไสย เมืองพรหม พระพรหมบุรินทร์ แปลงว่า พระพรหมประสาทศิลป์ เมืองอินทร์ พระอินทบุรี แปลงว่า พระอินทรประสิทธิศร เมืองไชยนาท ตั้งใหม่ หลวงวิจารณ์จีนประชาปลัดจีน เมืองพยุหคิรี ทรงใหม่ พระพยุหาภิบาลเจ้าเมือง เมืองบรรพตพิไสย พระบรรพตภูมาธิการ เจ้าเมือง เมืองพระพิศณุโลก เดิมพระยาสุรสุนทรบวรพิษณมาธิราช ชาติพัทธยาธิเบศรวราธิบดี อภัยพิริยบรากรมพาหุ แปลงว่า พระยาพิศณุโลกาธิบดีศรีสุรสุนทร นครเกษตรานุรักษ์ อรรคอุดมมหาสยามาธิราชภักดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ เมืองขึ้นเมืองพิศณุโลก พระนครไทย แปลงว่า พระอินทคิรีศรีรัตนปกาไสย พระนครป่าหมาก แปลงว่า พระอุดรบุรินทร์ เมืองศรีสำโรง พระศรีสำโรง แปลงเป็นพระศรีสมารัง เมืองพิไชย พระยาศรีสุริยราชาไชย อภัยพิรียพาห แปลงว่า พระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร พิพัฒนพิไชย อภัยพิรียพาห หลวงศักดิราชยกระบัตร แปลงว่า พระภักดีราชยกระบัตร เมืองอุตรดิษฐ์ตั้งใหม่ พระอุตรดิษฐาธิบาล ผู้ว่าราชการเมือง เมืองตาก เดิมพระยาวิชิตชลธี ศรีสุรสงครามรามราชราไชย อภัยภักดีพิรียพาห แปลงว่า พระยาวิชิตชลธี ศรีสุรสงคราม รามราชราไชย อภัยพิรียพาห หลวงปลัด แปลงว่า พระศักดาเรืองฤทธิปลัดไทย พระวิชิตรักษาปลัดลาว หลวงยกระบัตร แปลงว่า พระทิพรักษายกระบัตร เมืองลพบุรี พระนครพราหมณ์ แปลงว่า พระยาสุจริตรักษา ลพบุรานุรักษ์ พิทักษ์ทวีชาติภูมิ เจ้าเมือง ขุนบุรีราชรักษาปลัด แปลงว่า พระนครพราหมณ์ปลัด แก้วประศักเมืองปรันตปะ พระพุทธบาท ขุนอนันตคิรี ขุนโขลน แปลงว่า หลวงสัจจภัณฑคีรี ศรีรัตนไพรวัน เจติยาสันคามวาสีนพคูหาพนมโขลน เมืองสระบุรี ขุนสรบุรีปลัด แปลงว่าพระสยามลาวบดีปลัด เมืองวิเชียร พระยาประเสริฐสงครามคามประเทศราไชย อภัยพิรียพาห แปลงว่า พระยาเลิศสงครามเขตต์ร ประเทศราไชย อภัยพิรียพาห เมืองเพ็ชรบูรณ์ พระเพ็ชรพิไชยปลัด แปลงว่า พระเพชรพิชภูมิปลัด เมืองนครราชสีมา ทรงใหม่ พระยาบรมราชบรรหารผู้ช่วย พระยาบรมราชมนตรีผู้ช่วย พระบวรราชสิทธิฤทธิสงครามยกระบัตร พระเหมสมาหารจางวางส่วยทอง พระสุริยเดชราชปลัด ทรงแปลงว่า พระสุริยเดชวิเศษฤทธิทิศวิไชย เมืองหลวงพระบาง แปลงชื่อใหม่ว่า เจ้าจันทรเทพประภาคุณ สุนทรธรรมธาดา ประเทศราชาธิบดี ศรีสัตนาคณหุตอุดมบุรี ราชธานีดำรง ลาวไวยพงศพิทยานุรักษ์เรืองศักดิ์สถิตในหลวงพระบางราชธานี เมืองนครจำปาศักดิ์ เจ้ายุตติธรรมนครจำปาศักดิ์ แปลงเป็นเจ้ายุตติธรรมสุนทร นครจำปาศักดิ์ เมืองมุกดาหาร พระจันทรสุริยวงศ์ แปลงว่าเจ้าจันทรเทพสุริยวงศ ดำรงรัฐสีมา มุกดาธิบดี เมืองประชุมชนาไลย ตั้งใหม่ พระศรีสุรศักดิ์สุนทรเจ้าเมือง เมืองพาลุกาดลภูมิ์ ตั้งใหม่ พระอมรฤทธิธาดาเจ้าเมือง เมืองอุบล พระพรหมราชวงศา แปลงเป็น เจ้าพรหมเทวานุเคราะห์วงศ์ ดำรงรัฐสีมา อุบลราชธานีบาล เมืองพิบูลมังสาหาร ตั้งใหม่ พระบำรุงราษฎรเจ้าเมือง เมืองตระการพืชผล ตั้งใหม่ พระอมรดลใจเจ้าเมือง เมืองมหาชลาลัย ตั้งใหม่ พระชนไชยชาญเจ้าเมือง เมืองกาฬสินธุ์ พระยาพิไชยสุนทรเจ้าเมือง เมืองขึ้นเมืองกาฬสินธุ์ เมืองสหัสขันธ์ พระประชาชนบาลเจ้าเมือง เมืองกมลาสัย ตั้งใหม่ พระราษฎรบริหารเจ้าเมือง เมืองภูวดลสอาง ตั้งใหม่ พระราชภูวดลบริรักษ์เจ้าเมือง เมืองสว่างแดนดินตั้งใหม่ พระศรีสิทธิศักดิ์เจ้าเมือง เมืองยโสธร ๒ เมือง มีผู้ว่าราชการเมืองคนเดียวกัน เมืองนครพนม เดิมชื่อพระสุนทรราชวงศา มหาขัตติยชาติ ประเทศราชชวาเวียงดำรงรักษ ภักดียศฦๅไกร ศรีพิไชยสงคราม แปลงว่า พระพนมนครานุรักษ์ ศรีสิทธิศักดิ์เทพฤๅยศบุรี ศรีโคตบูรหลวง เมืองขอนแก่น เดิมพระนคร แปลงว่า พระนครศรีบริรักษ์บรมราชภักดีศรีศุภสุนทรเจ้าเมือง เมืองหนองคาย ตั้งใหม่ พระปทุมเทวาธิบาลเจ้าเมือง เมืองภูเวียงตั้งใหม่ พระศรีทรงไกรเจ้าเมือง เมืองวานรนิวาส ตั้งใหม่ พระเจริญราชเดชเจ้าเมือง เมืองสิงขรภูมิ ตั้งใหม่ พระสิงขรภูมิ์นุรักษ์เจ้าเมือง เมืองกันทราลักษ์ตั้งใหม่ พระกันทรลักษบาลเจ้าเมือง เมืองอุทุมพรพิไสย ตั้งใหม่ พระอุทุมพรเทศานุรักษ์เจ้าเมือง

ฝ่ายตะวันออกนั้น เมืองฉะเชิงเทรา พระวิเชียรไชยชาญยุทธปลัด แปลงว่าพระเกรียงไกรกระบวนยุทธ ตั้งใหม่ พระกัมพุชภักดีปลัดเขมร หลวงวิสุทธิ์จีนชาติปลัดจีน หมื่นวิจารณกฤตจีนนายอำเภอ เมืองพนมสารคาม ตั้งใหม่ พระพนมสารคามนรินทร์เจ้าเมือง เมืองพระตะบอง พระยาอภัยภูเบศร วิเศษสงคราม รามนรินทร์ อินทราธิบดี พิรียพาห แปลงว่าพระคทาธรธรณินทร์ รามนรินทร์อินทราธิบดี พิรียพาห เมืองนครเสียมราฐ พระยานุภาพไตรภพสบสรรพยุทธฤชา พระยานครเสียมราฐ แปลงว่า พระยานุภาพไตรภพสบสรรพยุทธฦๅชา มหาพิไชยสงคราม

หัวเมืองขึ้นกรมพระกลาโหม เมืองนครเขื่อนขันธ์ พระยานครเขื่อนขันธ์ รามัญราชชาติเสนาบดี ศรีสิทธิสงคราม ผู้ว่าราชการเมือง แปลงเป็นพระยาดำรงราชพลขันธ์ รามัญราชชาติเสนาบดี ศรีสิทธิสงคราม หลวงประจันตคามปลัด แปลงว่าหลวงขยันสงคราม หลวงภูคามใจภักดิ์ ยกระบัตร แปลงว่า หลวงนิคมคามบริรักษ์ ยกระบัตร เมืองปทุมธานี หลวงศรีสงครามยกระบัตร แปลงว่าหลวงศรีประสิทธิสงครามยกระบัตร หลวงพิทักษ์ผู้ช่วย แปลงว่าหลวงปทุมคามพิทักษ์ เมืองราชบุรี ตั้งใหม่ พระภักดีดินแดนปลัดไทย พระแสนทองฟ้าปลัดเขมร หมื่นสาสนาคฤสตรักษ์ หมื่นพิทักษคฤสตรีจีนนายอำเภอ เมืองสมิงขบุรีนั้น พระสุรินทรศักดา พระสมิงขบุรี ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระสมิงสิงหบุรินทร์ เมืองลุ่มซุ่ม พระนรินทรเดชะ พระลุ่มซุ่ม ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่า พระนิพนธ์ภูมิบดี เมืองท่าตะกั่ว พระณรงเดชะผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระชินดิฐบดี เมืองท่าขนุน พระพรหมภักดี ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระปนัศติฐบดี เมืองท่ากะดาน พระท่ากะดาน ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระผลกติฐบดี เมืองไทรโยค พระไทรโยคผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระนิโครธาพิโยค เมืองท้องผาภูมิ พระท้องผาภูมิผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระเสลภูมิบดี เมืองเพ็ชรบุรีนั้น พระยาศรีสุรินทรฦๅไชย ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระยาสุรินทรฦๅไชยอภัยพิรียพาห หลวงเพ็ชรบุรินทร์ปลัด แปลงว่าพระเพชรพิไสยศรีสวัสดิ์ปลัด หลวงเพ็ชรบุรียกระบัตร แปลงว่าพระพิพัฒน์เพ็ชรภูมิ์ยกระบัตร ผู้ที่รักษาพระนครคีรี ตั้งใหม่นั้น พระยามหาตาลวันจางวาง พระบริบาลคิรีมาตย์ ขุนราชคีรีรักษ์ปลัด หมื่นพิทักษราชบรรพต เมืองประจวบคิรีขันธ์ ผู้ว่าราชการเมือง ตั้งใหม่ พระพิไชยชลสินธุ์ เมืองกำเนิดนพคุณ พระกำเนิดนพคุณ ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระมหาสิงคคุณ อดุลยสุพรรณภูมานุรักษ์ เมืองประทิว ตั้งใหม่ พระภักดีราชาจางวาง พระเพ็ชรคีรีศรีสุรสงคราม ผู้ว่าราชการเมือง แปลงว่าพระเพ็ชรคีรีสมุทรประเทศบริรักษ์ หลวงปลัดแปลงเป็นหลวงเพ็ชรจักรพิคเดชปลัด หลวงยกระบัตรแปลงเป็นหลวงสมุทรเขตตพิทักษ์ยกระบัตร เมืองท่าแซง พระท่าแซง ผู้ว่าราชการเมือง แปลงเป็นพระเทพยไชยบุรินทร์ เมืองหลังสวน พระภักดีโภคา แปลงเป็นพระสุรินทรภักดีศรีพิไชยสงคราม สยามประชานุกูลกิจ เมืองกาญจนดิฐ พระท่าทองผู้ว่าราชการ แปลงว่าพระกาญจนดิฐบดี หลวงปลัด แปลงว่าหลวงคิรีสุพรรณกิจปลัด เมืองพัทลุง พระยารัตนมนตรี ศรีสุริยราชบดินทร์ นรินทรบวรนุวงศ์ ดุรงคฦๅไชย มไหศวรรยา เดชานุชิต พิพิธภักดี พิรียพาห แปลงว่าพระยาอภัยบริรักษ์ จักราวิชิต พิพิธภักดี พิรียพาห ตั้งผู้ช่วยขึ้นใหม่ หลวงศักดิ์สุรการ ๑ หลวงรามวารีราบ ๑ หลวงรองราชมนตรี ๑ เมืองประเหลียน หลวงศรีสมุทรสงคราม แปลงว่า พระวรนารถสัมพันธ์ เมืองสงขลา พระยาวิเชียรคีรี ศรีสมุทรวิสุทธิกา มหาพิไชยสงคราม รามภักดี พิรียพาห แปลงว่าเจ้าพระยาวิเชียรคิรีศรีสมุทรวิสุทธิศักดา มหาพิไชยสงคราม รามภักดี พิรียบรากรมพาหุ พระสุนทรนุรักษ์ผู้ช่วย แปลงว่าพระยาสุนทรานุรักษ์ เมืองยะหริ่ง ตั้งผู้ช่วยขึ้นใหม่ พระวิเศษวงศา ๑ หลวงประชาภิบาล ๑ เมืองตานี พระยาวิชิตภักดี ศรีสุริยวงศา รัตนาเขตต์ ประเทศราช แปลงว่าพระยาวิชิตภักดี ศรีโสภณพงศารัตนาเขตต์ ประเทศราช เมืองระแงะ พระยาตะมะงันภักดีศรีสุวรรณประเทศวิเศษสวัสดิวงศา แปลงว่าพระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศ วิเศษวงศา เมืองกลันตัน ตั้งผู้ช่วยขึ้นใหม่ พระศักดาธิบดินทรบุตรบุรุษพิเศษ เมืองตรังกานู พระพีริยามุดา แปลงว่าพระไชเยนทรฤทธิรงค รายามุดา

ตะวันตก เมืองไทร พระยาอภัยธิเบศร มหาประเทศราช ชาติอธิบดินทร์ อินทรขันธเสมา เดชานุชิต พิพิธภักดี พิรียพาห แปลงว่าพระยาฤทธิสงคราม รามภักดี ศรีสุลต่านมะหะหมัด รัตนราชมณินทร สุรินทรวงศา ตั้งผู้ช่วยขึ้นใหม่ พระอินทรวิไชย ๑ พระเกไดสวรินทร ๑ พระชลสินธุ์สงครามไชย ๑ เมืองสตูล พระยาประเทศภักดีศรีมัคกะตา รายาเดหวา แปลงว่าพระยาอภัยนุราช ชาติรายาภักดี ศรีอินทรดาหะราวิบาหะยา ตั้งขึ้นใหม่ พระปักษาวาสวารนินทร์ผู้ช่วยราชการเป็นแม่กองรังนกด้วย เมืองภูเก็จ พระภูเก็จผู้ว่าราชการ แปลงว่า พระยาภูเก็จโลหเกษตรารักษ์ ผู้ช่วยชื่อหลวงพิทักษทวีปภูเก็จ แปลงเป็นพระอาณาจักรบริบาล เมืองพังงา พระนุชิตภักดีผู้ช่วย แปลงว่าพระนิกรบริบาล พระวิเศษสงครามจางวางด่าน แปลงว่าพระพลหาญสงคราม เมืองตะกั่วทุ่ง พระตะกั่วทุ่งบางขลี แปลงว่าพระยาบริสุทธิโลหภูมินทราธิบดี ตั้งใหม่ พระบริสุทธิโลหกร ผู้ช่วยอากรดีบุก เมืองตะกั่วป่า พระยศภักดีศรีพิไชยสงคราม แปลงว่าพระยาเสนานุชิต สิทธิสาตรามหาสงคราม สยามรัฐภักดี พิรียพาห หลวงปลัด แปลงว่าพระวิชิตภักดีศรีสุริยสงคราม หลวงนุรักษโยธาผู้ช่วย แปลงว่าพระเรืองฤทธิรักษราช ตั้งใหม่ พระสุนทรภักดีผู้ช่วยราชการในอากรดีบุก เมืองระนองผู้ช่วยตั้งใหม่ พระสิโลหะภูมิ์ เมืองกระ พระแก้วโครบผู้ว่าราชการ แปลงเป็นพระยาอัษฎงคตทิศรักษา แล้วเพิ่มอีกว่า สยามประชานุกูลกิจ

เมืองขึ้นกรมท่า เมืองนนทบุรี พระนนทบุรีศรีมหาอุทยาน ผู้ว่าราชการ แปลงว่าพระนนทบุรีศรีเกษตราราม หลวงปลัด แปลงว่าหลวงสยามนนทเขตต์ขยันปลัด ทรงเห็นว่าในแขวงเมืองนนทบุรีมีรามัญตั้งบ้านเรือนอยู่มาก จึงตั้งหลวงรามัญเขตต์รคดีปลัดรามัญอีกนาย ๑ เมืองนครไชยศรีตั้งปลัด พระสยามพลภักดีปลัด หลวงทวีประชาชนปลัดจีน ยกระบัตรตั้งเป็นหลวงสากลนิกรพิทักษ์ หมื่นคฤสัตศีลรักษานายอำเภอ เมืองสมุทรสาคร พระวิชิตภักดีศรีสงคราม แปลงว่า พระสมุทรสาครานุรักษ์ หลวงสาครบุรีแปลงว่าหลวงเรืองศักดิ์สาครเขตต์ปลัด ขุนสาครบุรีแปลงว่าขุนเรืองเดชสาครขันธ์ยกระบัตร ตั้งปลัดจีนขึ้นอีกนาย ๑ ชื่อหลวงพิทักษสาครจีนปลัด เมืองสมุทรสงคราม พระยาสมุทรสงคราม แปลงว่าพระยาราชพงศานุรักษ์ ศิริศักดิ์สมบูรณอัทธยาศรัย อภัยพิรียพาห พระสมุทรสงคราม แปลงว่าพระสินธุชลสงครามปลัด หลวงสมุทรสงคราม แปลงว่าหลวงอร่ามเรืองฤทธิ์ยกระบัตร หลวงสัจจาภิรมย์ แปลงว่าหลวงวิชิตชลไชยผู้ช่วย เมืองสมุทรปราการ พระยาสมุทรแปลงว่าพระยาสมุทรบุรานุรักษ์ พระสมุทรปราการ แปลงว่าพระสิทธิศักดิ์สมุทรเขตต์ปลัด หลวงสมุทรปราการ แปลงว่าหลวงสิทธิเดชสมุทรขันธ์ยกระบัตร เมืองชลบุรี พระยาชลบุรีศรีมหาสมุทร แปลงว่าพระยาชลบุรานุรักษ์ หลวงชลบุรี แปลงว่าหลวงฤทธิศักดิชลเขตต์ หลวงชลบุรี(?) แปลงว่าหลวงฤทธิเดชชลขันธ์ยกระบัตร ทรงใหม่ หลวงพิทักษจีนประชาปลัดจีน เมืองบางลมุง พระเพ็ชรคิรี ศรีสงครามรามนรินทร์ แปลงว่าพระยาสาครสงครามนิคมคามรักษา ขุนสัจจาผู้ช่วย แปลงว่าหลวงสัตยานุกูลผู้ช่วย เมืองระยอง พระราชภักดีศรีสงคราม แปลงว่าพระศรีสมุทรโภคไชยโชคชิตสงคราม ตั้งใหม่ พระนคโรปการจางวาง หลวงจีนาธิกรณ์กิจปลัดจีน เมืองจันทบุรี พระยาวิไชยธิบดีศรีณรงคฦๅไชย แปลงว่าพระยาวิชยาธิบดีศรีรณรงคฦๅไชย อภัยพิรียพาห ทรงใหม่ พระบูรพทิศจีนพิจารณ์ปลัด เมืองแกลงขึ้นเมืองจันทบุรี พระแกลงกล้าหาญ แปลงว่าพระแกลงแกล้วกล้า เมืองตราด พระยาพิพิธสมบัติ แปลงว่าพระยาพิพิธฤทธิเดชวิเศษสิงหนาท แล้วแปลงว่าพระยาพิพิธภักดีศรีสมบัติ แล้วแปลงอีกว่าพระยาพิพิธพิไสยสุนทรการ หลวงราชภักดีศรีสงคราม แปลงว่าพระวรบาทภักดีศรีสงครามปลัด หลวงศรีสงครามแปลงว่า หลวงรามฤทธิรงค์ยกระบัตร ตั้งปลัดจีนขึ้นใหม่อีกนาย ๑ พระปราณีจีนประชาปลัดจีน เมืองปจันตคีรีเขตต์ เดิมหลวงเกาะกง ทรงตั้งใหม่ว่า พระพิไชยชลธี หลวงคีรีเนมิทวีปปลัด