๒๐๖. ต่อเรือพระที่นั่งและเรือกลไฟ

แล้วทรงพระราชดำริว่า พระเจ้าแผ่นดินที่ล่วงมาแล้วก็ได้ทรงกระทำเรือพระที่นั่งขึ้นไว้สำหรับแผ่นดิน เป็นเกียรติยศทั้ง ๓ แผ่นดินแล้ว แผ่นดินปัจจุบันนี้ไม่ได้กระทำขึ้นไว้ให้เป็นเกียรติยศ จึงให้เกณฑ์มาดเส้นหัวเมืองมหาดไทย กลาโหม กรมท่าให้หามาดเส้นมาทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวาย พระยาวิชยาธิบดีหาได้ที่ป่าเมืองจันทบุรีลำ ๑ พระเทพสงครามปลัดหาได้ที่ตะเคียนทองลำ ๑ พระแกลงแกล้วกล้าหาได้ที่ปลายน้ำเมืองแกลง ๒ ลำ พระอินทรอาสา (ทุม) หาได้ที่ปลายน้ำเมืองระยองลำ ๑ พระอินทรักษาหาได้ที่ปลายน้ำเมืองแกลงเมืองระยองลำ ๑ พระราชภักดีสงคราม ผู้ว่าราชการเมืองระยอง หาได้มาด ๑๘ วาที่ป่าเมืองระยองลำ ๑ รวมทั้งมาดเส้นเป็น ๗ ลำ โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ส่งขึ้นไปถวายพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวมาดเส้น ๒ ลำ เอาไว้เหลาในพระบรมมหาราชวัง มาดเส้น ๔ ลำ มาด ๑๘ วาลำ ๑ รวม ๕ ลำ จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมสมเด็จพระเดชาอดิศร สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ดูแลในการช่างเรือเหลามาดเส้น ๖ ศอก ทำเป็นเรือพระที่นั่งกราบขึ้น ๒ ลำ ชื่อยอดไตรจักรลำ ๑ ชื่อหลักไตรโลกลำ ๑

ทรงพระราชดำริว่า พระที่นั่งครุฑของเดิมก็มีอยู่แล้ว แต่พระที่นั่งนาคยังหามีไม่ จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย กรมขุนราชสีหวิกรม เอามาดเส้น ๔ ศอก ทำเป็นเรือพระที่นั่งบัลลังก์นาค ๗ เศียร ชื่อว่าพระที่นั่งอนันตนาคราช ยังมาดเส้นอีกลำ ๑ โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เหลาเป็นเรือพระที่นั่งประกอบพื้นแดงชื่อพระที่นั่งเทวาธิวัตถ์ มาด ๑๘ วาให้เหลาเป็นเรือประกอบออกไปได้ ๑ เส้น ชื่อว่าเสวยสวัสดิ์เกษมสุข แล้วโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมว่า มาด ๑๖ วา ๑๗ วากรมมหาดไทยยังมีอยู่ ให้ทำเป็นเรือศรีประกอบขึ้นอีก ชื่อว่าพระที่นั่งเพ็ชรรัตนดาราราย ประกอบสีน้ำเงิน ยาว ๑ เส้น ๒ นิ้ว กำลัง ๖ ศอก ๑ ชื่อพระที่นั่งทวยเทพถวายกร ประกอบสีแสด ยาว ๑๘ วา กำลัง ๖ ศอก ๑

แล้วทรงพระราชดำริว่า แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เรือกลไฟหามีไม่ มีแต่เรือกำปั่นใบ บ้านเมืองเดี๋ยวนี้ก็สมบูรณ์เจริญขึ้นพอจะสร้างเรือรบกลไฟขึ้นไว้สำหรับรักษาพระนครและลาดตระเวนให้เป็นเกียรติยศบ้าง จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ต่อกำปั่นใบขึ้นอีกชื่อจบสมุทร ๑ ชื่อสุดสาคร ๑ ชื่อจรจับโจร ๑ ชื่อโผนเผ่นทะเล ๑ เป็นเรือข้าหลวงเดิมต่อขึ้นแทนเรือเทพโกสินทร์ ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งผุชำรุดไป ชื่อศรีรัตนโกสินทร ๑ ต่อเทพไชยราชฤทธิ ชื่อราชรังสฤษดิ์ ๑ ต่อเป็นเรือกันโบตปาก ๔ วา ขึ้น ๔ ลำชื่อปราบหมู่ปรปักษ์ ๑ ชื่อหาญหักศัตรู ๑ ชื่อต่อสู้ไพรีรณ ๑ ชื่อประจญปัจจนึก ๑

เมื่อปีเถาะ สัปตศก โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พณฯหัวเจ้าท่านเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ที่สมุหพระกลาโหมสั่งเครื่องจักรกลไฟเข้ามาต่อเป็นเรือพระที่นั่งย่อมๆ ลองดูก่อน ชื่อสยามอรสุมพล ต่อเป็นเรือประเทียบขึ้น ๒ ลำ ชื่อเวหนชลเดช ๑ ชื่อนทีเทพธิดา ๑

ครั้นมาถึงปีมะเส็ง นพศก[๑] โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ต่อเรือพระที่นั่งกลไฟใหม่ขึ้นอีกลำ ๑ ชื่อมณีเมขลา พระที่นั่งรองอีกลำ ๑ ชื่อพระที่นั่งเทวาสุราราม และทำเป็นเรือกลไฟขึ้นอีกลำ ๑ ชื่อมหาพิไชยเทพ เรือกลไฟทำด้วยเหล็กมาแต่เมืองลอนดอนลำ ๑ ชื่อเสพย์สหายไมตรี เรือพระที่นั่งอีก ๑ ลำ ๒ ปล่องชื่ออรรคราชวรเดช ยาว๑ เส้น ๑๐ วา เรือพระที่นั่งรองลำ ๑ ชื่ออรรคเรศรัตนาสน์ เรือนำริ้ว ๒ ลำ ชื่อวรเดชกิจการลำ ๑ ชื่อชลธารมารคมุขลำ ๑ เรือกันโบต ๒ ลำ ชื่อสงครามครรชิตลำ ๑ ชื่อศักดิ์สิทธาวุธลำ ๑ ต่อเป็นเรือกำปั่นรบกลไฟจักรท้ายอีก ๒ ลำๆ ๑ ชื่อราญรุกไพรี ชื่อสยามูปสดัมภ์ ปากกว้าง ๔ วา ๓ ศอก ยาว ๓๐ วา

เรือกลไฟในบวรราชวัง ๓ ลำ ชื่อภารประภาลำ ๑ ชื่ออาสวดีรสลำ ๑ ชื่อยงยศอโยชฌยาลำ ๑ เรือใบ ๒ ลำนั้นชื่อเป็นอังกฤษ ของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ๒ ลำ ของพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นวิศณุนารถนิภาธรลำ ๑ ชื่อขัติโยปนกา ของพณฯหัวเจ้าท่านเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ที่สมุหพระกลาโหม ๓ ลำ ชื่อเสนินทรประดิษฐ์ลำ ๑ ชื่อฤทธิแรงศรลำ ๑ ชื่อเขจรชลคดีลำ ๑ ของพระยาสุรวงศ์วัยวัฒน์ ๒ ลำ ชื่อเวคาภิจรลำ ๑ ชื่อประพาศอุดรสยามลำ ๑

ครั้งนั้นอังกฤษเอาเรือกลไฟเหล็กเข้ามาขายลำ ๑ ชื่อว่าเจ้าพระยา จีนเรียกว่าญี่ปุ่น บรรทุกสินค้าได้ ๗,๕๐๐ หาบ พระภาษีสมบัติบริบูรณ์ซื้อไว้เป็นเงิน ๕๕,๐๐๐ เหรียญ พระยาพิศาลศุภผลต่อเรือกลไฟใหญ่ขึ้นลำ ๑ ชื่ออาลิเกเตอร์ แล้วตีใช้หนี้เงินหลวง โปรดให้ชื่อศรีอยุธยาเดช แล้วซื้อเรือกลไฟใหญ่ทำด้วยเหล็กลำ ๑ ชื่อไวคอนแก ๑ จีนเรียกว่าสาบานกิม โตกว่าเรือเจ้าพระยา จุ ๙,๐๐๐ หาบ เรือลูกค้าพวกอเมริกันมารับจ้างลากเรือลูกค้า ๒ ลำ ชื่อเยวอดลำ ๑ ชื่อไฟเนียลำ ๑

ภายหลังพวกเจ๊สัวและนายห้างก็ทำเรือกลไฟเล็กๆ ขึ้นอีกหลายลำ ลูกค้าวาณิชก็นำม้าเทศม้าเกาะอาแจและรถเข้ามาถวายเป็นอันมาก

พระองค์มีช้างเผือก เอก โท ตรี ประหลาด นิล เล็บครบ รวม ๑๓ ช้าง