๑๗๓. งานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

ในปีขาลนั้นโปรดฯ ให้ทำพระเมรุบรมศพพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวขนาดใหญ่เสาเส้น ๑ มีการอย่างพระบรมศพ การทำพระเมรุเสร็จแล้ว ณเดือน ๓ ขึ้น ๔ ค่ำ[๑] ได้เชิญพระบรมธาตุแต่พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย ตั้งกระบวนแห่ออกไปประตูมหาโภคราช ออกประตูบวรยาตราเหนือพระที่นั่งพลับพลาสูงไปหว่างศาลาคู่ เข้าประตูพระเมรุด้านตะวันออก มีการสมโภชพระบรมธาตุวัน ๑ กับคืน ๑ แห่พระบรมธาตุกลับเข้าพระบวรราชวัง

ครั้นณเดือน ๓ ขึ้น ๖ ค่ำ เวลาบ่าย ๒ โมง เชิญพระบรมศพขึ้นทรงพระยานุมาศในพระบวรราชวัง ตั้งกระบวนแห่แต่ประตูโอภาศพิมานไปประตูพิจิตรเจษฎาถึงพระตำหนักน้ำ แล้วเชิญพระบรมศพลงเหนือพระแท่นแว่นฟ้า ในเรือพระที่นั่งไกรสรมุขพิมาน ตั้งกระบวนแห่ล่องลงมาประทับหน้าพระราชวังเดิมเหนือปากคลองบางกอกใหญ่ ให้มีการสมโภชโขนหุ่นละครงิ้วและการเล่นต่างๆ ในน้ำคืน ๑ ครั้นเวลา ๓ ยามเศษแห่ข้ามมาประทับที่ฉนวนวัดพระเชตุพน เชิญพระบรมศพขึ้นทรงพระยานุมาศแห่ไปถึงถนนหอกลอง แล้วเชิญพระบรมศพขึ้นประดิษฐานบนมหาพิไชยราชรถ เดินกระบวนแห่มาตามท้องสนามไชยหน้าพระที่นั่งสุทไธศวรรย์เข้าสู่พระเมรุด้านบุรพทิศ แล้วเชิญพระบรมศพทรงเหนือพระยานุมาศแห่ทักษิณพระเมรุ ๓ รอบ แล้วเชิญพระบรมโกศทรงประดิษฐานบนพระเบญจาทองคำ จำหลักลายกุดั่นประดับพลอยเนาวรัตน์ ภายใต้พระบรมเศวตฉัตรในพระเมรุทอง เจ้าพนักงานตั้งเครื่องสูงชุมสายประดับพระบรมศพเสร็จแล้ว พระสงฆ์ราชาคณะอันดับฐานานุกรมสดับปกรณ์เป็นอันมากทุกวัน พระสงฆ์ ๖๐ รูปเปลี่ยนกันสวดพระอภิธรรมกลางวันกลางคืน มีการสมโภช ๗ วัน ๗ คืน

ครั้นณเดือน ๓ ขึ้น ๑๓ ค่ำ[๒] เวลาบ่ายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชทานเพลิง พระบรมวงศานุวงศ์ข้าราชการก็ได้ถวายพระเพลิง ครั้นรุ่งขึ้นณวันเดือน ๓ ขึ้น ๑๔ ค่ำ เพลาเช้า เจ้าพนักงานชาวพระภูษามาลาได้ดับพระเพลิงประพรมด้วยน้ำหอม แปรพระรูป เก็บพระบรมอัฏฐิประดิษฐานในพระโกศทองคำลงยา ประดิษฐานไว้ในพระเบญจาทองดังเก่าแล้ว เชิญพระอังคารแห่ออกประตูพระเมรุด้านประจิมทิศ ขึ้นทรงพระยานุมาศออกประตูท่าพระ ทรงเรือพระที่นั่งไกรสรมุขไปลอยหน้าวัดยานนาวา มีงานเฉลิมพระบรมอัฏฐิเป็นคำรบ ๒ วัน ๒ คืน รุ่งขึ้นณวันเดือน ๓ แรม ๑ ค่ำ เวลาเช้าตั้งกระบวนแห่พระบรมอัฏฐิกลับเข้าสู่พระบวรราชวัง