๑๕๑. การแบ่งเขตต์แดนประเทศสยามกับพม่าของอังกฤษ

ฝ่ายมิสเตอร์นอคซ์ผู้ว่าการกงสุลอังกฤษ ได้รับหนังสือกอลอแนลฟิศ เมื่อณวันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๑๓ ค่ำ[๑] แล้วมิสเตอร์นอคซ์มีหนังสือมาถึงพณฯ หัวเจ้าท่านที่สมุหพระกลาโหมฉะบับ ๑ ใจความว่า เกาวนาเยเนราลเมืองอินเดีย มีความชอบใจซึ่งคอเวอนแมนต์ไทยกับกอลอแนลฟิศในการเขตต์แดน ซึ่งได้ตกลงกันที่เมืองกระ และการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินสยามจะให้ว่ากล่าวให้ตกลงในที่เขตต์แดนข้างเหนือ ข้างตะวันออกเมืองมระแมน เกาวนาเยเนอราลไว้ส์รอยอินเดียก็เห็นดีด้วย ได้ตั้งให้มิสเตอร์แอกอันโอไรเล ซึ่งเป็นที่ ๒ เจ้าเมืองมัตะมะ ให้รับคำสั่งกอลอแนลฟิศ มาดูแบ่งปันเขตต์แดน ขุนนางอังกฤษจะมาอยู่พร้อมกันที่พระเจดีย์ ๓ องค์ ในเดือนยันนุวารี วันที่ ๑๕ ขอให้กราบบังคมทูลให้ขุนนางฝ่ายไทยออกไปโดยเร็ว พบกับขุนนางอังกฤษจะได้ว่ากล่าวให้สำเร็จกัน พณฯ หัวเจ้าท่านที่สมุหพระกลาโหม ถวายหนังสือทรงทราบแล้ว โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้หลวงนายเดช พระยาเกียรติ พระยาธนูจักร พระยาสิงหจักรเพ็ชร พระศรีสวัสดิ์ เป็นข้าหลวงออกไปดูเขตต์แดนออกไปทางเมืองกาญจนบุรี แล้วเลยไปเมืองร่างกุ้ง ไปฉลองศาลาที่ทรงสร้างไว้ด้วย ได้กราบถวายบังคมลาไปจากกรุงเทพมหานคร ณวันเดือน ๒ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีชวดฉศก ไปถึงเมืองกาญจนบุรี ณวันเดือน ๒ ขึ้น ๘ ค่ำ[๒] ได้มีหนังสือแต่งให้หลวงรามกับพวกรามัญ เดินบกถือหนังสือไปถึงมิสเตอร์แอกอันโอไรเลลุตแตนแนนกระแนนปรอนที่พระเจดีย์ ๓ องค์ ก็บอกให้รู้ว่า หลวงนายเดชออกมาถึงเมืองกาญจนบุรีแล้ว หลวงนายเดชไปถึงท่าขนุน วันเดือน ๒ แรม ๕ ค่ำ[๓] พักอยู่ ๙ วัน

ณ เดือน ๒ แรม ๑๑ ค่ำ หลวงรามที่ให้ถือหนังสือไปกลับมาแจ้งความว่าไม่พบขุนนางอังกฤษ เกรี่ยงพวกอังกฤษที่พระเจดีย์ ๓ องค์แจ้งความว่า ขุนนางอังกฤษอยู่ที่อังมา ถัดพระเจดีย์ ๓ องค์ออกไปทาง ๓ วัน หลวงรามได้มอบหนังสือให้เกรี่ยงไปส่งขุนนางอังกฤษ หลวงนายเดชขึ้นบกเดินไปจากท่าขนุน ๕ วันถึงแม่น้ำเกลิงธอ วันเดือน ๓ ขึ้น ๓ ค่ำ[๔] ได้เอาตัวหลวงพลนายด่านเมืองสังคลบุรีกับหลวงจบศรีพิทักษ์ นายด่านเมืองศรีสวัสดิ์มาถามด้วยเขตต์แดนได้ความว่า ด่านเมืองศรีสวัสดิ์ได้เคยลาดตระเวนตั้งแต่สงคลุนลังกา มาถึงอังกะดอม หอยเตเลหนองน้ำขุ่น พรมแดนเมืองสังคลบุรี ด่านเมืองสังคลบุรีเคยลาดตระเวนตั้งแต่หนองน้ำขุ่นไปพระเจดีย์ ๓ องค์ เลียบเข้าลิโลไปตามริมฝั่งแม่น้ำเกลิงธอฝั่งตะวันออกมา จนถึงปลายน้ำกะมองสอยมะปรางสองต้น หลวงนายเดชได้ทำแผนที่เขตต์แดนตามคำเกรี่ยงชาวด่านบอกเห็นถูกต้องตามร่างตราเดิม

ครั้นเดือน ๓ ขึ้น ๗ ค่ำ ๒ ขุนนางอังกฤษ ๔ นาย กับไพร่ ๑๕๐ คน มาที่แม่น้ำเกลิงธอ หลวงนายเดชกับพวกด่านได้เอาแผนที่ออกชี้แจงให้มิสเตอร์แอกอันโอไร มิสเตอร์เลอเยแมงเมืองมระแมน มิสเตอร์ยาชุตหกโบต์ และขุนนางอังกฤษดู ขุนนางอังกฤษว่าซึ่งจะแบ่งเขตต์ครั้งนี้ จะต้องเอาภูเขาเป็นกลาง ถ้าน้ำห้วยไหลฟากเขาตะวันออก เป็นเขตต์แดนกรุง ถ้าน้ำไหลลงฟากข้างเขาตะวันตก เป็นเขตต์แดนของอังกฤษ หลวงนายเดชจึงตอบว่า จะเอาตามน้ำไหลนั้นก็จะยอมให้เป็นแห่งๆ ด้วยบางแห่งต้นน้ำไหลออกจากภูเขาแขวงกรุง น้ำไหลลงข้างแดนอังกฤษ เหมือนอย่างแม่น้ำเกลิงธอแม่น้ำแม่กษัตริย์ ต้นน้ำไหลออกจากภูเขาแขวงอังกฤษ ปลายน้ำไปลงแม่น้ำ มีเขตต์แดนเมืองอังกฤษกระหนาบคาบเกี่ยวกันอยู่ ถ้าแบ่งเอาตามคำชาวด่านที่ได้เคยไปลาดตระเวนมาแต่ก่อน จึงจะถูกต้องกันทั้ง ๒ ฝ่าย ขุนนางอังกฤษก็ยอมตามแผนที่ซึ่งทำไว้นั้น

ขุนนางอังกฤษว่าได้มาใกล้เขตต์แดนกรุงแล้ว จะขอไปดูที่ตั้งแต่พระเจดีย์ ๓ องค์ ไปทางด่านเมืองสังคลบุรี ด่านเมืองศรีสวัสดิ์ ถึงด่านเมืองอุทัยธานี แล้วจะไปคอยหลวงนายเดชอยู่ที่เมืองอมรวดี กว่าหลวงนายเดชจะกลับมาแต่เมืองร่างกุ้ง จะได้ว่ากล่าวด้วยเขตต์แดนเมืองตาก เมืองอุทัยธานีต่อไป หลวงนายเดชส่งแผนที่เข้ามาณกรุงแล้ว จึงให้พระยาธนูจักร พระศรีสวัสดิ์ กับพระหลวงขุนหมื่นนายด่านเมืองศรีสวัสดิ์ กับหลวงปลัดพระหลวงขุนหมื่นนายด่านเมืองสังคลบุรีไปด้วยขุนนางอังกฤษ หลวงนายเดชได้ล่องแพจากลำน้ำแม่กษัตริย์ไป เมืองมระแมน เมืองร่างกุ้ง วันอาทิตย์ เดือน ๓ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ขุนนางอังกฤษได้ออกจากแม่น้ำกษัตริย์

ณวันอังคาร เดือน ๓ ขึ้น ๑๒ ค่ำ[๕] หลวงนายเดช พระยาเกียรติ พระยาสิงหจักรเพ็ชร นายไพร่ ๓๒ คน ไปถึงเมืองมระแมน นิมนต์พระสงฆ์เจ้าอธิการเมืองมระแมน ๓๐ รูป พร้อมด้วยหลวงสยามานุเคราะห์ กงสุลสยามลงเรือไฟชื่อปานา ออกจากเมืองมรแมน ณวันศุกร เดือน ๔ ขึ้น ๑ ค่ำ รุ่งขึ้นณวันอาทิตย์ เดือน ๔ ขึ้น ๒ ค่ำ[๖] ถึงเมืองร่างกุ้ง อาศัยอยู่ที่เรือนหลวงสยามานุเคราะห์ แต่พระสงฆ์นั้นอยู่ที่ศาลาหลวง ณวันพุธ เดือน ๔ ขึ้น ๕ ค่ำ หลวงนายเดช หลวงสยามานุเคราะห์ ได้เชิญพระราชหัตถเลขาให้กอลอแนลฟิศเจ้าเมืองร่างกุ้ง



[๑] วันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ฯ

[๒] พุธที่ ๔ มกราคม ฯ

[๓] จันทร์ ๑๖ มกราคม ฯ

[๔] อาทิตย์ที่ ๒๒ มกราคม ฯ

[๕] วันที่ ๗ กุมภาพันธ์ ฯ

[๖] วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ ฯ

 

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ