วันที่ ๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๖ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๗๙

ทูล สมเด็จกรมพระนริศฯ

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๒๙ กรกฎาคม กับฉะบับลงวันที่ ๑ สิงหาคมแล้วทั้ง ๒ ฉะบับ จะทูลสนองความบางข้อในลายพระหัตถ์ก่อน

กระปุกเคลือบที่คุณโตฝากมาให้นั้น แต่เดิมหม่อมฉันคิดว่าเปนของทำที่เมืองเชียงใหม่หรือเมืองอุบล ต่อตรัสบอกมาจึงทราบว่าทำในกรุงเทพ ฯ แต่เมื่อทราบแล้วก็ไม่ทำให้เกิดยินดีกว่าแต่ก่อนเท่าใดนัก เพราะของที่ริทำขึ้นในกรุงเทพ ฯ เคยเห็นของที่ทำได้ดีหลายอย่างหลายครั้งแล้วทั้งเครื่องใช้และของกิน ถ้าไทยทำมักทำแต่พอสนุกชั่วคราวมิใคร่จะพยายามทำอยู่ยั่งยืน พอสิ้นสนุกแล้วก็เลิก ขอให้คอยทรงสังเกตดูว่าเครื่องเคลือบจะทำไปช้านานสักเท่าใด แต่ขอบใจคุณโตอยู่นั่นเอง

เรื่องเด็กหญิงสิงห์โตนั้น ตามที่ตรัสเล่ามาดูพ่อแม่เขาก็คิดถูกต้องดีนักหนา น่าจะเปนประโยชน์และความสุขได้ในภายหน้า หม่อมฉันยินดีด้วย

เรื่องพระบรมอัษฐิ ที่สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงไม่ทรงรับนั้น ก็เนื่องมาจากพระราชดำริของทูลกระหม่อมนั่นเอง เคยได้ยินว่าที่ทูลกระหม่อมโปรด ฯ ให้เชิญพระบรมอัษฐิไปบรรจุที่วัดประจำรัชชกาลนั้น เกิดแต่ไม่ทรงปราร์ถนาจะเอาเข้ารวมกับพระบรมอัษฐิส่วนของหลวงด้วยไม่แน่พระราชหฤทัยว่าจะเปนพระบรมอัษฐิแท้ทั่วทั้งนั้น แต่อุบายที่ทรงพระราชดำริแก้ไข กลับไปเข้าหลักโบราณ จึงเห็นเปนประเพณีที่ควรจะทำตามต่อไป แต่ควรจะต้องระวังไปแต่บัดนี้อย่าให้พระบรมอัษฐิถูกปลอมหรือไขว้เขวกัน ถ้าไม่ยอมรับพระบรมอัษฐิไว้ในพระบรมมหาราชวังก็เหมือนกับทิ้งให้เปนไปตามยะถากรรม หาควรไม่

ที่ตรัสปรึกษาเรื่องชายใสนั้น ปลาดอยู่ที่หม่อมฉันก็เผอิญคิดขึ้นตรงตามข้อความที่ตรัสถาม และได้ทูลไปแต่ก่อนรับลายพระหัตถ์แล้ว ปานนี้ชายใสคงไปถึงกรุงเทพ ฯ แล้ว หม่อมฉันหวังใจว่าจะพอพระหฤทัยและยินดีด้วยกันทั้งจิตรพงศ

หม่อมฉันส่งเรื่องเที่ยวเมืองพะม่าตอนที่ ๕ ว่าด้วยเที่ยวเมืองมัณฑเลภาคปลายท่อน ๑ มาถวายพร้อมกับจดหมายฉะบับนี้ และได้ส่งรูปฉายสำหรับประกอบถวายมาด้วย ๙ แผ่น คือ

​๑. วัดพระสันตมุนี ที่บรรจุศพพระมหาอุปราชกับศพเจ้านายที่ถูกพวกขบถฆ่า

๒. พระประธานวัด “ไม่มีเปรียบ” อั้นปั้นด้วยพระภูษาและประดับเพ็ชรเมล็ดใหญ่เปนอุณาโลม

๓. วัดสะลิน บรรไดขึ้นกุฏิ

๔. วัดสะลิน กุฏิพระสงศ์

๕. วัดสะลิน ลายจำหลักพนักนอกชาน

๖. วัดสะลิน ลายจำหลักที่มุมพนักนอกชาน

๗. วัดสะลิน เสานอกชาน

๘. วัดสะลิน กุฏิสามเณร

๙. วัดนางพระยา