วันที่ ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๒๙ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๗๙

ทูล สมเด็จกรมพระนริศร ฯ

หม่อมฉันได้มีโทรเลขและจดหมายถวายรายงานรับชายใสไปแล้ว ความที่ทูลในโทรเลขว่าเรือ Boringia จะออกจากปีนังเวลาบ่ายวันนั้นคลาดเคลื่อนไป เมื่อหม่อมฉันลงไปรับชายใสได้ถามที่ในเรือว่าจะออกจากปีนังเวลาไร เขาบอกและเขียนประกาศไว้ว่าจะออกเวลาบ่าย ๑๗ นาฬิกา พอเลี้ยงกลางวันแล้วหม่อมฉันจึงให้ชายใสไปลงเรือแต่เวลา ๑๔ นาฬิกาเศษ ครั้นตกเย็นหม่อมฉันขึ้นรถไปเที่ยวตามเคย ผ่านไปทางท่าเรือเวลา ๑๘.๓๐ นาฬิกาเห็นเรือ Boringia ยังจอดอยู่ มาทราบความภายหลังว่าต่อเวลา ๒๐.๓๐ นาฬิกา เรือ Boringia จึงได้ออกจากปีนัง

ตั้งแต่ส่งเธอไปแล้ว หม่อมฉันหวนคิดถึงภายหน้าของเธออีกเนืองๆ อาศัยที่ทรงเห็นพ้องกับความคิดที่หม่อมฉันทูลไปในจดหมายฉะบับก่อน จะเอาเปนโอกาสทูลเรื่องชายใสต่อไปอีก ในการที่ท่านจะตรัสถามรัฐบาลว่าจะปราร์ถนาชายใสหรือไม่นั้น หม่อมฉันเห็นว่าควรจะตรัสถามพระองค์อาทิตย์^๑ด้วยลายพระหัตถ์ หรือเรียกเธอมาเฝ้าสุดแต่จะสดวก ให้เธอไปถามรัฐบาล เพราะเปนส่วนราชสกูลมิใช่กระทรวงราชการ ถึงเขาจะปราร์ถนาหรือไม่ปราร์ถนาก็ไม่มีเสียแก่พระองค์ท่านทั้ง ๒ สถาน หม่อมฉันคาดว่าเขาคงรับและน่าที่จะให้อยู่กรมศิลปากร ถ้าได้เช่นนั้นยิ่งดี เพราะคนในกรมนั้นคงจะยังมีมากที่จะเต็มใจช่วยอุปการะสนองพระเดชพระคุณพระองค์ท่าน แต่ต้องระวังอย่างหนึ่ง เผื่อเขาจะให้เข้าตำแหน่งอันต้องรับผิดชอบบังคับบัญชาผู้คน ชายใสมาใหม่ยังไม่รู้จักการงาน และยังไม่รู้จักผู้คน อาจจะไปพลาดพลั้งให้ถูกสบประมาทติดตัว เพราะฉะนั้นถ้าเขาจะยกย่องถึงเช่นนั้นควรถ่อมตัวขอเปนแต่ผู้ช่วยให้มีเวลาศึกษาการงานให้รู้ก่อน เปรียบว่าสัก ๖ เดือน

กระบวรการศึกษาของเธอนั้น หม่อมฉันคิดเห็นว่าทางที่จะสำเร็จประโยชน์มีอยู่ เปรียบว่าเธอไปทำราชการตอนเช้า เวลาเย็นคงมาเฝ้า ได้มีเวลาสนทนาและประทาน​โอวาททรงแนะนำได้เสมอ การศึกษานั้นในชั้นแรกหม่อมฉันคาดว่าก็คงอยู่ในให้เธอดูแบบอย่างช่างไทยที่มีอยู่ ข้อนี้เธอจะมีโอกาสวิเศษผิดกับคนอื่น ที่ได้พระองค์ท่านเปนผู้แนะนำให้ว่าไหนเปนของดี และบางทีอาจจะเสด็จพาไปดูเอง ไม่ต้องหลับตาสุ่มตะรังไปดูให้เข้าใจผิดแล้วเลยอวดดี เหมือนเคยเห็นมีตัวอย่างมาแต่ก่อน เมื่อเธอได้รู้เห็นมากขึ้นเพียงใด ความสามารถที่จะวินิจฉัย และความสามารถที่จะคิดแบบอย่าง ก็จะเจริญกว้างขวางตามไปโดยลำดับ หม่อมฉันคิดดังนี้