วันที่ ๒๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๙ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๒๑ มกราคม พุทธศักราช ๒๔๗๙

ทูล สมเด็จกรมพระนริศฯ

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๑๖ มกราคม ประทานมากับร่างคำนำหนังสือกฎมณเทียรบาลพะม่า และสำเนาจดหมายพระยาอนุมานขอต้นฉะบับหนังสือเรื่องนั้นเปนของหอพระสมุด

พระนิพนธ์คำนำตอนว่าด้วยประวัติของชายตระหนักเห็นดีแล้ว หม่อมฉันจึงแก้ไขบางแห่งแต่ในตอนว่าด้วยหนังสือกฎมณเทียรบาลพะม่าคัดถวายมากับจดหมายฉะบับนี้ด้วยแล้ว ถ้าไม่โปรดที่หม่อมฉันแก้แห่งใดก็ขอให้ทรงเปลี่ยนแปลงไปตามที่พอพระหฤทัย

หม่อมฉันนึกรำคาญใจอยู่ข้อหนึ่ง ด้วยเราเคยเรียกกันมาว่า “หอพระสมุดสำหรับพระนคร” หรือเรียกโดยย่อว่า “หอพระสมุด” รัฐบาลประชาธิปตัยได้เปลี่ยนเปน “หอสมุด” (หรือหอพระสมุด) “สำหรับชาติ” หม่อมฉันยังกระดากปากไม่เคยเรียกชื่อนั้น ยังเขียนอยู่ตามเดิมอย่างย่อว่า “หอพระสมุด” ในคำนำที่ท่านทรงพระนิพนธ์ยังตรัสเรียกว่า “หอพระสมุดสำหรับพระนคร” อยู่ถึง ๓ แห่ง หม่อมฉันเห็นว่าตัดคำ “สำหรับพระนคร” ออกเสียงคงเรียกแต่ “หอพระสมุด” เท่านั้นจะดีกว่า ถ้าพระยาอนุมานเขาแต่งคำนำของหอพระสมุดขึ้นอีกส่วนหนึ่ง เขาคงใช้คำว่า “หอสมุดสำหรับชาติ” หรือ “หอพระสมุดสำหรับชาติ” นั่นก็เปนธุระของเขาเอง ซึ่งท่านไม่จำจะต้องทรงทำตาม เปรียบเหมือนทรงเรียก “กรุงเทพฯ” ว่า “บางกอก” ก็ไม่เห็นจะผิดร้ายอันใด

ส่วนจดหมายพระยาอนุมานทูลขอฉะบับเปนของหอพระสมุดนั้น หม่อมฉันเห็นความที่พระยาอนุมานปรารถนาปรากฎอยู่ในคำนำที่ท่านทรงพระนิพนธ์หมดแล้ว อย่าพิมพ์จดหมายพระยาอนุมานดีกว่า

สัปดาหะนี้หม่อมฉันขอเว้นถวายเรื่องเที่ยวเมืองพะม่าสักคราวหนึ่ง ด้วยพระยาอนุมานกับทั้งนายพืช เดชะคุปต์ กวนให้ช่วยตรวจหนังสือซึ่งจะพิมพ์ในงานศพพระยาโบราณราชธานินทร์ จะบอกปัด หลับตาก็เห็นหน้าพระยาโบราณฯ ติดตาจึงต้องรับช่วยเขา แต่ลำบากใช่น้อยทีเดียวเพราะเปนการรีบเร่ง และแต่งที่นี่ขัดสนหนังสือสอบ ต้องทำตามพระราชนิพนธ์ในเรื่องนิทราชาคริช ซึ่งว่า “มละเลยกิจอื่นเอื้อ เอาธูร เดียวพ่อ” จนกว่าจะสำเร็จ