| ๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ |
ออกแท่นรัตน์รจนามุกดาหาร |
| กับสุดสาครนัดดาปรีชาชาญ |
ว่าราชการขอบเขตนิเวศน์วัง |
| ขุนนางพร้อมน้อมประนมบังคมบาท |
จึ่งทูลราชการศึกดั่งนึกหวัง |
| แล้วบอกสารอ่านถวายที่ในวัง |
ให้พระฟังเรื่องคดีที่มีมา |
| ว่ากำปั่นคับคั่งฝรั่งแขก |
มาทอดแยกเรียงรายทั้งซ้ายขวา |
| ล้วนเรือรบเรือเสาเหล่าชวา |
วิลันดาเรือทรายมาหลายคน |
| มาทอดท่าหน้าอ่าวแต่เช้าตรู่ |
สังเกตดูไม่ถนัดยังขัดสน |
| ถือสาตราถ้วนทั่วทุกตัวคน |
แต่ล้วนพลแขกชวามลายู ฯ |
| ๏ พระทรงฟังเรื่องศึกนึกถวิล |
ไม่รู้สิ้นการนครจนอ่อนหู |
| แล้วตรัสสั่งเสนาใหญ่ให้ไปดู |
ทุกป้อมคูปากน้ำที่สำคัญ |
| จงกะเกณฑ์กองทัพไปนับหมื่น |
ทหารปืนกรมแสงล้วนแข็งขัน |
| พวกดั่งดาบทวนง้าวสักเก้าพัน |
ทั้งกริชสั้นเสโล่โตมรา |
| ที่ปากน้ำสำคัญอยู่แห่งหนึ่ง |
เอาโซ่ขึงค่ายคูดูรักษา |
| พรุ่งนี้เช้าตัวเราจะยาตรา |
เอาปืนผายิงไปให้เป็นจุณ |
| สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ |
พ่อเปรื่องปราดจงนำกลับเป็นทัพหนุน |
| ทั้งลูกดินขนลงไปไว้เป็นทุน |
เดชะบุญสวัสดีคงมีชัย |
| พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร |
ขึ้นปราสาทสั่งรำภาอัชฌาสัย |
| พี่จะยกแสนยารีบคลาไคล |
เจ้าจงไปบอกกล่าวเสาวคนธ์ |
| ให้ดูแลรั้ววังในจังหวัด |
แม้นข้องขัดสิ่งไรใช้พหล |
| อย่าไว้ใจไพรีนีฤมล |
ให้ผู้คนนายหมวดตรวจระวัง ฯ |
| ๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช |
กับครูบาทหลวงสมอารมณ์หวัง |
| จะยกเข้าคราวนี้ตีประดัง |
ให้กระทั่งเมืองด่านชานกำแพง |
| ถึงโซ่ตรึงขึงตรึงตราไว้หน้าป้อม |
เข้าไปพร้อมช่วยกันให้ขันแข็ง |
| เอาน้ำกรดรดลงไปเป็นไฟแดง |
โซ่คงแข็งขาดป่นไม่ทนทาน |
| แล้วยิงปืนจังกาประดาใส่ |
พลไพร่ถ้วนทั่วตัวทหาร |
| โดดขึ้นฝั่งไล่ฟันประจัญบาน |
ตีเอาด่านเสียให้ได้ดังใจปอง |
| แกสั่งเสร็จกลับเข้าไปท้ายบาหลี |
ขึ้นเก้าอี้กินเหล้ากับเข้าของ |
| สบายใจหมายสมอารมณ์ปอง |
นั่งตรึกตรองนึกกระหยิ่มอิ่มในใจ ฯ |
| ๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาจักร |
ทหารพรักพร้อมพรั่งนั่งไสว |
| คอยจอมนครินทร์ปิ่นเวียงชัย |
มาพร้อมในหน้าพระลานชานชลา ฯ |
| ๏ ป่างพระจอมจักรพงศ์องค์กษัตริย์ |
จากแท่นรัตน์แต่งองค์ทรงภูษา |
| แล้วสวมเครื่องพิชัยยุทธ์บุษรา |
ทรงมาลาสำหรับประดับนิล |
| ฉลององค์พื้นดำกำมะหยี่ |
ขัดกระบี่เพราะเพริศดูเฉิดฉิน |
| เสด็จประทับเกยชลาหน้าบุรินทร์ |
มาพร้อมสิ้นทั้งพระวงศ์พงศ์ประยูร ฯ |
| ๏ ฝ่ายโหรามาพร้อมน้อมประณต |
เฉลิมยศในพระปิ่นบดินทร์สูร |
| พอได้ฤกษ์ตามตำรับแล้วกราบทูล |
พวกประยูรลั่นฆ้องกลองประโคม |
| พระเสด็จทรงรถาเสนาแห่ |
เสียงสังข์แตรก้องกึกอยู่ฮึกโหม |
| พวกทหารยิงปืนครึกครื้นโครม |
พลโหมโห่เร้าจะเอาชัย |
| สารถีตีม้าอาชาชาติ |
ระดาดาษธงธิวปลิวไสว |
| ตรงไปด่านธารท่าชลาลัย |
สองหน่อไทกระบวนหนุนเร่งขุนพล ฯ |
| ๏ ข้างฝ่ายพระมังคลานราราช |
กับครูบาทหลวงสันทัดจัดพหล |
| ให้ออกลำกำปั่นรบสมทบพล |
เร่งพหลแขกชวามลายู |
| ให้เข้าตีเชิงชานด่านปากน้ำ |
ยิงปืนซ้ำเสียงลั่นสนั่นหู |
| เอาน้ำกรดเข้ารดสายโซ่ดู |
เป็นช่องคูขาดป่นไม่ทนทาน |
| เรือกำปั่นแล่นเข้าไปได้สะดวก |
แกเร่งพวกแขกชวาโยธาหาญ |
| ให้ขึ้นตั้งค่ายล้อมป้อมปราการ |
ตีเอาด่านให้จงได้เร่งไพร่พล ฯ |
| ๏ จะกล่าวฝ่ายข้างพระยารักษาด่าน |
ขับทหารขึ้นป้อมพร้อมพหล |
| ให้ยิงปืนใหญ่น้อยคอยประจญ |
เสียงผู้คนครื้นครั่นสนั่นดัง |
| หลอมตะกั่วคั่วทรายเอาปรายสาด |
ดูเกลื่อนกลาดซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง |
| พวกพหลพลชวาดาประดัง |
กรูขึ้นฝั่งยกล้อมป้อมกำแพง ฯ |
| ๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช |
กับครูบาทหลวงขึ้นม้าดูกล้าแข็ง |
| ให้ตั้งค่ายริมท่าหน้ากำแพง |
เอาทองแดงทำวิหลั่นกั้นลูกปืน |
| บาทหลวงถอยลงมาหลังคอยรั้งท้าย |
ทหารรายเดินแซงล้วนแข็งขืน |
| พวกชวากล้าหาญชำนาญปืน |
ยิ่งครึกครื้นเสียงดังก้องกังวาน |
| พวกในเมืองเปิดประตูกรูกันออก |
ถือดาบหอกเดินกระบวนล้วนทหาร |
| ตะลุมบอนฟอนฟันประจัญบาน |
พลทหารแขกชวาเข้าราวี |
| บ้างแทงฟันกันตายลงเกลื่อนกลาด |
สังฆราชร้องเร่งสารถี |
| ให้ขับรถเร็วหวาตีพาชี |
ไปถึงที่พวกทหารเข้าราญรอน |
| แกว่งกระบี่แม่ทัพสำหรับยุทธ์ |
แกเร่งรุดเหล่าทหารชาญสมร |
| ใครถอยหลังเหหันจะฟันฟอน |
แล้วคอยต้อนพลรบสมทบกัน ฯ |
| ๏ ฝ่ายชาวเมืองเปลืองกำลังถอยหลังกลับ |
แตกย่อยยับเสียพหลพลขันธ์ |
| ทั้งไพร่นายตายทับลงนับพัน |
ต้องกลับหันเข้าในด่านชานบุรี |
| ปิดประตูลงเขื่อนแล้วเตือนต้อน |
ราษฎรให้เข้าไปกรุงศรี |
| ตาบาทหลวงอิ่มใจเห็นได้ที |
เร่งให้ตีกองรบสมทบพล |
| เอาปืนใหญ่ยิงประตูกรูกันเข้า |
เอาไฟเผาเมืองด่านชานสิงหล |
| พวกชาวเมืองต่อต้านไม่ทานทน |
ก็แตกย่นจากด่านชานนคร |
| บ้างฉวยได้เชิงกรานทิ้งบ้านช่อง |
ที่เก็บของเรียกลูกแบกฟูกหมอน |
| ของสำคัญเก็บเอาไปจะได้นอน |
แม่ลูกอ่อนผัวพาเข้าป่าไป ฯ |
| ๏ บาทหลวงตีได้ด่านชานสมุทร |
เข้ายั้งหยุดโยธาได้อาศัย |
| จึงให้หาพวกทหารอันชาญชัย |
ทั้งนายไพร่พร้อมหน้ามาหารือ |
| เราจะยกเข้าไปชิงเอาสิงหล |
พวกคงทนแขกฝรั่งมีบ้างหรือ |
| อยู่อาวุธสาตราจงหารือ |
จะให้ถือแหลนหลาวกับง้าวทวน |
| เป็นเสือป่าแมวเซาเข้าสมทบ |
ตีประจบวิ่งกลมเหมือนลมหวน |
| สำหรับตีตัดทอนต้อนกระบวน |
ให้ถี่ถ้วนสารพัดตัดเสบียง |
| เสนาแขกรับว่าอย่าวิตก |
เปรียบเหมือนนกกลางหาวบินก้าวเฉียง |
| พวกชวาเคยสันทัดตัดเสบียง |
ไม่หลีกเลี่ยงเคยประจญรณรงค์ |
| บาทหลวงเฒ่าเจ้าความคิดสมจิตหมาย |
จะอุบายเอาให้สมอารมณ์ประสงค์ |
| คิดเอาเมืองให้ได้ดั่งใจจง |
ถึงจะลงทุนไว้ก็ให้ปัน |
| ไปเบื้องหน้าหากำไรคงได้ดอก |
ถึงเสียจอกนานไปคงได้ขัน |
| คิดเอาใจเหล่าทหารชาญฉกรรจ์ |
ให้เค็มมันถึงใจคงได้การ ฯ |
| ๏ จะกล่าวกลับทัพพระศรีสุวรรณราช |
ระดาดาษเดินพหลพลทหาร |
| รู้ว่าเสียปากน้ำยิ่งรำคาญ |
ทั้งอาหลานเร่งรัดจัตุรงค์ |
| ถึงชายป่าหยุดยั้งให้ตั้งค่าย |
โดยพิชัยสงครามตามประสงค์ |
| พยัคฆ์นามสามค่ายริมชายดง |
ปักเทียวธงเสือคำรามตามตำรา |
| แล้วสั่งให้พวกทหารชำนาญรบ |
เร่งสมทบหลายหมื่นถือปืนผา |
| ทั้งปลัดหัสกันวิลันดา |
พวกอาสาเกณฑ์หัดเร่งจัดแจง |
| พรุ่งนี้เช้าฤกษ์ดีจะตีด่าน |
ฟังอาการข้าศึกอย่านึกแหนง |
| จะรบสู้ในระหว่างที่กลางแปลง |
แม้ต่อแย้งมีชัยแก่ไพรี |
| แล้วสั่งพวกม้าใช้ให้ไปนัด |
จงเร่งรัดออกมารบอย่าหลบหนี |
| พวกม้าเร็วรีบไปบอกไพรี |
ครั้นถึงที่เมืองด่านชานนคร |
| บอกกับพวกเฝ้าประตูให้รู้เรื่อง |
ว่าบาทเบื้องบพิตรอดิศร |
| ให้เรามานัดการจะราญรอน |
จงรีบร้อนเข้าไปแจ้งแสดงความ ฯ |
| ๏ นายประตูรีบเข้าไปที่ในด่าน |
แล้วแจ้งการตามกระทรวงบาทหลวงถาม |
| ว่าเขามาอยู่ที่ไหนเร่งไปตาม |
แกเรียกล่ามออกมาไว้จะได้แปล ฯ |
| ๏ ฝ่ายเสนามาบอกพวกม้าใช้ |
พาเข้าไปแล้วก็นั่งฟังกระแส |
| บาทหลวงเป็นผู้ถามให้ล่ามแปล |
ครั้นรู้แน่นัดรบแกตบมือ |
| หัวร่อร่าว่าไปอย่าได้ช้า |
ยกออกมาแล้วอย่าชิงกันวิ่งตื๋อ |
| ไปบอกกับพวกลังกาเร่งหารือ |
มารับมือกูไม่กลัวเจ้าตัวดี ฯ |
| ๏ พวกม้าใช้กลับมาทูลมูลเหตุ |
ให้ทรงเดชทราบเบื้องบทศรี |
| บาทหลวงแกขู่ขับทับทวี |
พูดเป็นทีเยาะหยันจำนรรจา ฯ |
| ๏ พระทรงฟังสั่งสุดสาครหลาน |
จงเตรียมการไว้แต่ดึกเร่งปรึกษา |
| กับอาจารย์พรหมพักตร์จักรา |
จะตรึกตรากะการสถานใด ฯ |
| ๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ |
อภิวาทออกมาแจ้งแถลงไข |
| กับท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิไกร |
เสนาในทวยหาญชาญณรงค์ ฯ |
| ๏ ฝ่ายท่านพราหมณ์ผู้ชำนาญในทางเวท |
จึงแจ้งเหตุตั้งรับเป็นทัพหงส์ |
| แล้วสั่งพวกเกณฑ์หัดจัตุรงค์ |
ในถือธงสี่หมู่เป็นคู่กัน |
| ทั้งเขียวแดงดำม่วงล่วงไปก่อน |
อาวุธซ่อนไว้กับกายเร่งผายผัน |
| พวกปืนแดงแซงประทับสำหรับกัน |
เหล่ากริชสั้นเสโล่โตมรา |
| พวกตั้งเขนเกณฑ์ไว้รับพวกทัพหนุน |
ขวานญี่ปุ่นทัพชเลยเคยอาสา |
| จัดกระบวนล้วนทุกหมวดแล้วตรวจตรา |
คอยเวลาเจ้าพิภพจบสกล ฯ |
| ๏ ป่างพระจอมนรินทร์ปิ่นกษัตริย์ |
ครั้นไตรตรัจสุริยาเวหาหน |
| สรงวารีชำระประน้ำมนต์ |
ทรงเครื่องต้นตามสีรวีวัน |
| จับพระแสงเนาวรัตน์ประภัสสร |
บทจรนาดกรายค่อยผายผัน |
| มาทรงรถพรรณรายลายสุวรรณ |
โหราลั่นฆ้องชัยดังใจจง |
| ให้เดินทัพแสนยาโยธาหาญ |
ก้องสะท้านครบถ้วนกระบวนหงส์ |
| เสียงแตรสังข์ดังลั่นสนั่นดง |
แล้วโบกธงโห่ร้องก้องกังวาน ฯ |
| ๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลานราราช |
พร้อมอำมาตย์แขกชวาโยธาหาญ |
| ให้ยกทัพรีบออกนอกปราการ |
จากเมืองด่านเดินพหลพลชวา |
| พอถึงทางกลางย่านให้หยุดพัก |
เอาธงปักเรียงรายทั้งซ้ายขวา |
| บาทหลวงเห็นทัพไทยในลังกา |
ยกออกมาหลายหมื่นพื้นฉกรรจ์ |
| จึงว่ากับมังคลาสานุศิษย์ |
เองจงคิดแยกพหลพลขันธ์ |
| เป็นสองทางแม้เข้ารบสมทบกัน |
แล้วผ่อนผันตัดหลังอย่ารั้งรอ |
| แกสั่งให้ทัพหน้าบรรดาแขก |
ตีให้แตกช้าอยู่ไยไฉนหนอ |
| ปืนนกสับคาบชุดอย่าหยุดรอ |
ต่างวิ่งสอยิงลั่นสนั่นดัง ฯ |
| ๏ ข้างฝ่ายพวกลังกาเห็นข้าศึก |
ก็โหมฮึกรุกไปดั่งใจหวัง |
| ปล่อยปืนตับผางผึงเสียงตึงตัง |
พวกฝรั่งหนุนแน่นเอาแหลนแทง |
| ข้างพวกไทยคอยระวังเอาดั้งรับ |
วิ่งขยับเข้าไล่ฟันด้วยขันแข็ง |
| ชุลมุนวุ่นวางกันกลางแปลง |
บ้างทิ่มแทงกันตายลงหลายพัน |
| ทั้งสองฝ่ายตายกลาดลงดาษดื่น |
บาทหลวงยืนเร่งพหลพลขันธ์ |
| แขกชวากล้าแข็งเข้าแทงฟัน |
วิ่งถลันรำกริชไม่คิดตาย |
| ทหารไทยป้องกันฟันด้วยง้าว |
แตกเป็นเหล่าวิ่งวุ่นบ้างสูญหาย |
| ทหารไทยไล่ฆ่าบรรดานาย |
แตกกระจายยับย่นไม่ทนทาน ฯ |
| ๏ บาทหลวงเห็นทัพหน้าโยธาแขก |
พากันแตกยับย่นพลทหาร |
| เสียน้ำใจไม่รู้แห่งจะแจ้งการ |
ดูทหารก็น้อยถอยกำลัง |
| เห็นทัพไทยไล่กระชั้นยิ่งครั่นคร้าม |
พยายามเห็นไม่สมอารมณ์หวัง |
| ถอยเข้าด่านชานชลาละล้าละลัง |
ไทยประดังปืนรบสมทบกัน |
| พังประตูกรูไล่เข้าในด่าน |
เหล่าทหารฟันแทงล้วนแข็งขัน |
| แต่ฆ่าพวกแขกตายลงหลายพัน |
ศรีสุวรรณเร่งรถบทจร |
| เข้าในด่านธารท่าชลาสินธุ์ |
สมถวิลบพิตรอดิศร |
| พลางเร่งพวกโยธาพลากร |
เข้าราญรอนเคี่ยวขับจับคนพาล |
| สังฆราชมังคลามาให้ได้ |
จะตั้งให้เป็นใหญ่ฝ่ายทหาร |
| ต้อนพหลพลขันธ์ประจัญบาน |
อลหม่านทัพแขกแตกกระจาย ฯ |
| ๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลานราราช |
ให้หวั่นหวาดคิดไปแล้วใจหาย |
| ลงจากรถรีบไปทั้งไพร่นาย |
วิ่งกระจายรีบออกนอกประตู |
| พวกทัพไทยไล่จับสังฆราช |
พระหน่อนาถหยิบตราพระราหู |
| ขึ้นกวัดแกว่งแสงปลาบลุกวาบวู |
เป็นไฟฟู่แสงสว่างกระจ่างตา |
| ทหารไทยไล่รุดต้องหยุดยั้ง |
ยืนสะพรั่งดูไปทั้งซ้ายขวา |
| เป็นควันพลุ่งรุ่งโรจน์โชตินา |
อำนาจตราบังกายทั้งไพร่พล ฯ |
| ๏ บาทหลวงวิ่งไม่ใคร่ไหวใจจะขาด |
ถึงชายหาดแล้วสำเหนียกเรียกต้นหน |
| ให้พยุงจูงลงเรือกูเหลือทน |
หนีให้พันข้าศึกได้ตรึกตรอง |
| แขกฝรั่งทั้งนั้นรีบผันผาย |
พาเจ้านายวุ่นวิ่งทิ้งข้าวของ |
| ลงเรือได้ให้ตรวจทุกหมวดกอง |
เสียข้าวของคนตายลงหลายพัน ฯ |
| ๏ จะกล่าวฝ่ายทัพบกที่ยกไล่ |
ติดตามไปเร่งพหลพลขันธ์ |
| ลากปืนใหญ่ขึ้นป้อมพร้อมด้วยกัน |
ยิงกำปั่นโจนลงในคงคา |
| ที่ถูกเสาเพลาใบหักสะบั้น |
คนเหล่านั้นดับชีวังสิ้นสังขาร์ |
| ที่จมน้ำมิได้เหลือเป็นเหยื่อปลา |
พวกลังกายิงกระหน่ำพอค่ำลง |
| บาทหลวงกับมังคลาสานุศิษย์ |
เป็นสุดคิดเสียใจเร่งไต้ก๋ง |
| ให้ออกเรือรีบไปดั่งใจจง |
แล่นไปตรงรีบออกนอกสันดอน |
| พอลมตรงส่งท้ายออกได้หมด |
ให้แล่นลดเลียบตลิ่งริมสิงขร |
| เอาเข็มตั้งไปให้ชิดทิศอุดร |
หมายนครใช้ใบไปกำพล ฯ |
| ๏ จะกล่าวฝ่ายลังกาอาณาจักร |
ก็พร้อมพรักเลิกทัพกลับสิงหล |
| ชนะศึกจับได้ทั้งไพร่พล |
ให้แบกขนเครื่องอาวุธยุทธนา ฯ |
| ๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ |
เข้าจังหวัดพร้อมวงศ์เผ่าพงศา |
| ให้รางวัลเสนีผู้ปรีชา |
แต่บรรดาไปณรงค์ทำสงคราม |
| ทั้งพหลพลไพร่นายทหาร |
ได้ประมาณทั่วทุกกองทั้งสองสาม |
| ที่เลื่อนที่มียศดูงดงาม |
สมกับความชอบทั่วทุกตัวคน ฯ |
