| ๏ อันเรื่องพระกฤษณาขอช้าไว้ |
จะกล่าวไปถึงพระองค์ทรงสิกขา |
| พระอภัยมณีศรีโสภา |
ทั้งวันฬาสุมาลีพวกชีไพร |
| ส่งนัดดาแล้วเสร็จเสด็จกลับ |
ไปประทับนคราที่อาศัย |
| ขึ้นทรงราชรถาให้คลาไคล |
เสด็จไปเนินสิงคุตรที่กุฎี |
| พร้อมพระวงศ์พงศาคณาญาติ |
ก็ตามราชรถไปในวิถี |
| ส่งเสด็จเสร็จไปถึงกุฎี |
เข้านั่งที่โรงฉันในศัลลา ฯ |
| ๏ พระอภัยมณีฤๅษีสิทธ์ |
สำรวมจิตแจ้งเหตุเทศนา |
| พระไตรลักษณ์ชักเรื่องเนื่องกันมา |
อนิจจาทุกขังไม่ยั่งยืน |
| เกิดแล้วตายว่ายวงในสงสาร |
ทางกันดารมรรคาไม่ฝ่าฝืน |
| คิดก็เป็นอนิจจังไม่ยั่งยืน |
เป็นแต่พื้นเน่าจมถมแผ่นดิน |
| เกิดมาแล้วก็คงตายวายชีวาตม์ |
อย่าหมายมาดรักใคร่ใฝ่ถวิล |
| เพราะกิเลสเจตนาจึ่งราคิน |
ให้สัตว์ดิ้นอยู่ในบ่วงคือห่วงมาร |
| ติดในธรรมกรรมฐานนิพพานเถิด |
จะประเสริฐหนักแน่นเป็นแก่นสาร |
| อันตัวเราเล่าประโยชน์โพธิญาณ |
หมายนิพพานภาคหน้าสถาวร |
| อันโลโภโทโสแลโมหะ |
จงสละเชื่อฟังเราสั่งสอน |
| เกิดมาในสงสารต้องราญรอน |
ชิงนครบ้านเมืองเรื่องอบาย |
| ให้เขาพลัดญาติวงศ์เผ่าพงศา |
อนิจจาอนิจจังสิ้นทั้งหลาย |
| ต้องรบราฆ่าฟันกันล้มตาย |
ตกอบายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้ายา |
| ได้แต่ความทุกขังเกิดสังเวช |
กองกิเลสผูกพันเพราะตัณหา |
| เราเบื่อหน่ายในจิตคิดศรัทธา |
บรรพชาเสียให้พ้นทนทรมาน |
| หมายประโยชน์โปรดสัตว์สันทัดเที่ยง |
จึ่งหลีกเลี่ยงจากห่วงบ่วงสงสาร |
| เป็นฤๅษีชีไพรใจสำราญ |
สมาทานยึดมั่นในขันตี ฯ |
| ๏ พอจบธรรมกรรมฐานการสิกขา |
พระยถาสำรวมจิตกิจฤๅษี |
| พวกเผ่าพงศ์วงศาบรรดามี |
อัญชลีกราบก้มประนมกร |
| แล้วทูลลากลับหลังยังนิเวศน์ |
ออกจากเขตเขาเขินเนินสิงขร |
| ชมวิหคเหมหงส์ในดงดอน |
ถึงนครเวลาพอสายัณห์ |
| เสด็จเข้าวังลังกาอาณาจักร |
อยู่พร้อมพรักกันที่ในไอศวรรย์ |
| วลายุดาวายุพัฒน์หัสกัน |
มาพร้อมกันทูลลาไปธานี ฯ |
| ๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ |
สั่งให้จัดแจงเหล่านางสาวศรี |
| ที่แรกรุ่นชันษาสิบห้าปี |
ลูกผู้ดีมิใช่คนพลเมือง |
| ทั้งเครื่องอานพานพระศรีสำหรับยศ |
กระบี่กรดฝักทองละอองเหลือง |
| ประดับเพชรเม็ดงามอร่ามเรือง |
กับทั้งเครื่องสร้อยสุวรรณพรรณราย |
| มงกุฎเก็จเพชรประดับสลับสี |
แกมมณีเนาวรัตน์จำรัสฉาย |
| ฉลององค์ตาดปักจำหลักลาย |
ประทานสายสุดาสวาทราชนัดดา |
| สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ |
ก็พระราชทานของโอรสา |
| ทั้งเครื่องทรงมงกุฎบุษรา |
ทั้งอนุชาที่จะไปก็ให้ปัน ฯ |
| ๏ ทั้งสามองค์น้อมคำนับอัภิวาท |
แม้นมีราชการร้อนจงผ่อนผัน |
| จะมาเฝ้าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ |
ให้พร้อมกันทั้งสามตามสัญญา |
| แล้วไปเฝ้าชนนีที่ปราสาท |
ทั้งสามนาฏรับขวัญด้วยหรรษา |
| แล้วสอนสั่งเจ้าจงฟังคำมารดา |
จงรักษาญาติวงศ์พงศ์ประยูร |
| อย่าทำให้ขัดเคืองในเบื้องบาท |
ชนกนาถที่เป็นปิ่นบดินทร์สูร |
| ศรีสวัสดิ์พัฒนาอย่าอาดูร |
จงเพิ่มพูนภิญโญเดโชชัย ฯ |
| ๏ สามกษัตริย์ขัตติยานราราช |
ฟังพระมาตุรงค์ว่าน้ำตาไหล |
| ลูกจะขอทูลลามารดาไป |
เพราะว่าได้มีคู่อยู่ด้วยกัน |
| แล้วก็ได้พาราราชาภิเษก |
ในเศวกระฉัตรชัยไอศวรรย์ |
| ลูกจะขอเชิญให้ไปด้วยกัน |
จะได้วันทารองฉลองคุณ |
| ทั้งสามนางต่างว่ามารดานี้ |
ดาบสินีขาดเหลือได้เกื้อหนุน |
| แล้วก็มีท้องไส้ไม่เป็นคุณ |
จะไปวุ่นวายอยู่ดูไม่ดี |
| พ่อไปเถิดให้เป็นสุขอย่าทุกข์ร้อน |
ถึงมารดรเลยจงมุ่งไปกรุงศรี |
| นางจัดเครื่องสำอางที่อย่างดี |
ฝากให้ศรีสะใภ้ด้วยแม่อวยพร ฯ |
| ๏ สามกษัตริย์ทูลลามารดาแล้ว |
ค่อยผ่องแผ้วภิญโญสโมสร |
| เสร็จมาลงเรือที่นั่งลำมังกร |
สามนครแยกย้ายรายกันไป |
| แต่กษัตริย์หัสกันนั้นปั่นป่วน |
ให้เรรวนร้อนจิตพิสมัย |
| ออกกำปั่นแล่นล่องตีฆ้องชัย |
ให้ใช้ใบเลยมาในสาคร |
| พระนั่งแนบแอบวันชายาน้อง |
ค่อยประคองโฉมฉายสายสมร |
| นางอิงแอบแนบเคล้าเฝ้าวิงวอน |
บนบรรจถรณ์ท้ายบาหลีพระปรีดิ์เปรม |
| แต่ยังเยาว์เคยเคล้าคลึงพระพี่ |
เข้าเซ้าซี้ปล้ำปลุกสุขเกษม |
| สนิทสนมชมพี่ยิ่งปรีดิ์เปรม |
นางอิ่มเอมซื่อตรงเหมือนวงศ์วาน |
| แต่องค์พระหัสกันจิตรันทด |
เหลือจะอดออมรักสมัครสมาน |
| ค่อยอิงแอบแนบโฉมประโลมลาน |
ให้เสียวซ่านอยู่ในจิตแต่คิดอาย ฯ |
| ๏ พระสุริยงเย็นพยับลงลับฟ้า |
พระจันทราแจ่มกระจ่างสว่างฉาย |
| เผยพระแกลแลชมดาราราย |
พระพายชายเฉื่อยฉ่ำในอัมพร |
| พระปลอบนางทางอุ้มขึ้นใส่ตัก |
จุมพิตพักตร์ค่อยประโลมโฉมสมร |
| นางพาซื่อถือว่าพี่ชุลีกร |
พลางทูลวอนกล่อมฉันให้บรรทม |
| พระว่าแน่แม่วันชายาน้อง |
จะให้ต้องกล่อมอย่างป่างประถม |
| นี่ก็จนเป็นสาวคราวประทม |
จะให้ชมเชยถนอมทั้งกล่อมไกว |
| จะมิต้องผูกเปลขึ้นเห่ช้า |
ในเภตราจนจิตผิดวิสัย |
| มาเถิดมาแม่มาจะพาไป |
บรรทมในแท่นรัตน์ชัชวาล |
| พลางจูงกรกัลยาพาไปห้อง |
ขึ้นแท่นทองรจนามุกดาหาร |
| มียี่ภู่ปูลาดดาดเพดาน |
พระชวนมิ่งเยาวมาลย์ให้นิทรา |
| เผยพระแกลแขส่องมาต้องพักตร์ |
กำเริบรักรวนเรเสน่หา |
| พระอิงแอบแนบขวัญวันชายา |
ค่อยต้องเต้าเต่งอุราสุดาดวง |
| พึ่งครัดเคร่งเต่งตั้งกำลังรุ่น |
เพราะว่าคุ้นเคยตามไม่ห้ามหวง |
| พระสวมสอดกอดประทับไว้กับทรวง |
จนเลยล่วงม่อยหลับระงับไป ฯ |
| ๏ ฝ่ายโฉมยงองค์หัสกันพี่ |
ร้อนฤดีพลิกกลับไม่หลับใหล |
| พิศดูขวัญวันชายายิ่งอาลัย |
คิดจะใคร่ปลอบประโลมนางโฉมยง |
| แต่นางนั้นสัตย์ซื่อถือว่าพี่ |
ก็เป็นที่จนจิตพิศวง |
| ให้รุ่มร้อนถอนจิตคิดพะวง |
พิศดูทรงแล้วสะท้อนถอนฤทัย |
| นึกจะปลุกกัลยาสุดาโฉม |
ค่อยประโลมปลอบน้องให้ผ่องใส |
| ฉวยนางร้องวุ่นวายก็อายใจ |
ทำกระไรแสนวิตกโอ้อกรา |
| แล้วหุนหวนป่วนปั่นกระสันเสียว |
ชำเลืองเหลียวอกใจดั่งไฟเผา |
| แล้วหักจิตคิดความตามลำเนา |
ผิดก็เข้าปล้ำกันเท่านั้นเอง |
| พลางหวนฮึกนึกคิดจิตขยับ |
ฉวยตื่นกลับท้าคารมว่าข่มเหง |
| คิดยักย้ายหลายความไปตามเพลง |
ชาตินักเลงเจ้าชู้รู้กระบวน |
| ค่อยปลอบปลุกลุกเถิดสมรมิ่ง |
ประหลาดจริงหนาวอารมณ์เป็นลมหวน |
| เจียนจะเจ็บจับไข้ให้รัญจวน |
ขอเชิญนวลนุชเจ้าลำเพาพาล ฯ |
| ๏ ฝ่ายโฉมวันชายาผวาตื่น |
นางพลิกฟื้นวิงวอนด้วยอ่อนหวาน |
| พระประชวรเป็นไฉนให้รำคาญ |
เยาวมาลย์ทูลถามตามธรรมเนียม |
| พระปลอบพลางทางชวนสมัครสมาน |
เยาวมาลย์รู้อุบายนึกอายเหนียม |
| พระก็ค่อยสอดประคองทำลองเลียม |
นางฟุบเฟี้ยมเอียงอายภิปรายเปรย |
| แกล้งทูลพระหัสกันว่าฉันนี้ |
ดูพระพี่ชิงชังนิ่งนั่งเฉย |
| หรือขัดเคืองเรื่องอะไรพระไม่เคย |
ทำเฉยเมยมิใคร่ตรัสน่าอัศจรรย์ |
| พระอุ้มนางวางเพลาว่าเจ้าพี่ |
อย่าพาทีขึ้งเคียดคิดเดียดฉันท์ |
| พี่รักเจ้าเท่าเทียมกับชีวัน |
ขอเชิญขวัญนัยนาจงปรานี |
| พระจุมพิตกนิษฐายุพาพักตร์ |
ขอฝากรักแม่อย่าอางขนางหนี |
| พลางอิงแอบแนบทรวงดูท่วงที |
ประเวณีไม่ต้องสอนเหมือนกลอนเพลง |
| แต่พอมาตาหูรู้ว่ารัก |
ไม่ต้องชักชิดชมต้องข่มเหง |
| ถึงปากปิดมิดเม้นก็เป็นเอง |
กระบวนเพลงบทนี้ไม่มีครู |
| พระสวมสอดกอดมิ่งนางนิ่งเฉย |
ตระกองเกยวิงวอนแทบอ่อนหู |
| เหมือนอุบลเมื่อยังตูมกระพุ่มพู |
อันเรณูยังไม่เผยระเหยนวล |
| แมงภู่ผึ้งคลึงเคล้าจะเอากลิ่น |
เที่ยวโบกบินเวียนชมเมื่อลมหวน |
| เข้าเฟ้นฟอนในเกสรเรณูนวล |
ยังไม่ควรที่จะแย้มแกมผกา |
| เหมือนเรือน้อยถอยค้ำเมื่อน้ำแห้ง |
พลิกคะแคงเสือกกระทั่งเกยฝั่งฝา |
| พิรุณโรยโปรยปรายกระจายมา |
ในธารท่าห้วยเหวเป็นเปลวไฟ |
| สุนีบาตฟาดเปรี้ยงเสียงสนั่น |
พิลึกลั่นโกลาสุธาไหว |
| ทะเลลมยมนาคงคาลัย |
เป็นคลื่นใหญ่ครื้นเครงละเวงวน |
| อากาศกลุ้มคลุ้มมัวทั่ววิถี |
ในถิ่นที่ท้องฟ้าเวหาหน |
| ไม่เห็นดวงจันทราดารากล |
เป็นแต่ฝนตกพร่ำเป็นน้ำพราว |
| ฟ้าก็แลบแปลบปลาบวาบสว่าง |
พื้นนภางค์แดงจ้าเวหาหาว |
| เป็นหมอกมัวทั่ววิถีไม่มีดาว |
บังเกิดหนาวเย็นฉ่ำทั้งลำเรือ |
| พวกนายท้ายไต้ก๋งหลงประเทศ |
ไม่แจ้งเหตุว่าจะไปข้างใต้เหนือ |
| ชลธีท่วมนองในท้องเรือ |
ลงจานเจือชื่นชุ่มทุกพุ่มพวง |
| สองสนิทพิศวาสบนอาสน์อ่อน |
จนเกสรบานทั่วกลีบบัวหลวง |
| ชื่นอารมณ์สมรักประจักษ์ทรวง |
เปรียบดั่งดวงสุริยันกับจันทร |
| ไม่ห่างคู่อยู่ในท้ายบาหลี |
กับพระพี่หัสกันบนบรรจถรณ์ |
| ปรนนิบัติกษัตราไม่อาวรณ์ |
ยิ่งกว่าก่อนหลายเท่าทั้งเคล้าคลึง |
| เมื่อแรกเริ่มเดิมยังไม่เดียงสา |
ครั้นวัฒนาหาเปรียบไม่เทียบถึง |
| เพราะความรักผูกจิตดั่งกริชตรึง |
เปรียบเหมือนหนึ่งน้ำตาลที่หวานมัน |
| ได้เชยชิมลิ้มลองที่ของสด |
โอชารสซาบเนื้อเหลือขยัน |
| ไม่ห่างองค์พงศ์กษัตริย์หัสกัน |
อยู่บนบรรรถรณ์สบายท้ายเภตรา ฯ |
| ๏ จะกล่าวถึงวลายุดากับวายุพัฒน์ |
ออกแล่นลัดเร็วพลันด้วยหรรษา |
| แต่ออกจากฟากฝั่งเมืองลังกา |
นับทิวาเดือนครึ่งถึงบุรี |
| เมืองของใครเล่าก็ไปอยู่เป็นสุข |
ไม่มีทุกข์ปรีดิ์เปรมเกษมศรี |
| พระหัสกันวันชายากุมารี |
มาถึงที่บ้านเมืองเนื่องกันไป ฯ |
