- คำนำ (พ.ศ. ๒๕๔๔)
- คำนำ (พ.ศ. ๒๕๒๙)
- คำนำเมื่อพิมพ์ครั้งแรก
- ประวัติสุนทรภู่
- บันทึกเรื่องผู้แต่งนิราศพระแท่นดงรัง
- อธิบาย ว่าด้วยเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่
- ปกิรณะกะประวัติของสุนทรภู่
- ตอนที่ ๑ พระอภัยมณีกับศรีสุวรรณเรียนวิชา
- ตอนที่ ๒ นางผีเสื้อลักพระอภัยมณี
- ตอนที่ ๓ ศรีสุวรรณเข้าเมืองรมจักร
- ตอนที่ ๔ ศรีสุวรรณพบนางเกษรา
- ตอนที่ ๕ ศรีสุวรรณเกี้ยวนางเกษรา
- ตอนที่ ๖ ศรีสุวรรณรบท้าวอุเทน
- ตอนที่ ๗ ศรีสุวรรณพยาบาลนางเกษรา
- ตอนที่ ๘ อภิเษกศรีสุวรรณ
- ตอนที่ ๙ พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ
- ตอนที่ ๑๐ พระอภัยได้นางเงือก
- ตอนที่ ๑๑ นางสุวรรณมาลีไปเที่ยวทะเล
- ตอนที่ ๑๒ พระอภัยมณีพบนางสุวรรณมาลี
- ตอนที่ ๑๓ พระอภัยมณีโดยสารเรือนางสุวรรณมาลี
- ตอนที่ ๑๔ พระอภัยมณีเรือแตก
- ตอนที่ ๑๕ สินสมุทรโดยสารเรือโจรสุหรั่ง
- ตอนที่ ๑๖ สินสมุทรพบศรีสุวรรณ
- ตอนที่ ๑๗ ศรีสุวรรณกับสินสมุทรตามพระอภัยมณี
- ตอนที่ ๑๘ พระอภัยมณีโดยสารเรืออุศเรน
- ตอนที่ ๑๙ พระอภัยมณีพบศรีสุวรรณกับสินสมุทร
- ตอนที่ ๒๐ สินสมุทรรบกับอุศเรน
- ตอนที่ ๒๑ พระอภัยมณีเกี้ยวนางสุวรรณมาลี
- ตอนที่ ๒๒ พระอภัยมณีครองเมืองผลึก
- ตอนที่ ๒๓ พระอภัยมณีอภิเษกกับนางสุวรรณมาลี
- ตอนที่ ๒๔ กำเนิดสุดสาคร
- ตอนที่ ๒๕ สุดสาครเข้าเมืองการะเวก
- ตอนที่ ๒๖ อุศเรนตีเมืองผลึก
- ตอนที่ ๒๗ เจ้าละมานตีเมืองผลึก
- ตอนที่ ๒๘ สุดสาครตามพระอภัยมณี
- ตอนที่ ๒๙ ศึกเก้าทัพตีเมืองผลึก
- ตอนที่ ๓๐ พระอภัยมณีตีเมืองใหม่
- ตอนที่ ๓๑ พระอภัยมณีพบนางละเวง
- ตอนที่ ๓๒ ศรีสุวรรณอาสาตีด่านดงตาล
- ตอนที่ ๓๓ ย่องตอดสะกดทัพ
- ตอนที่ ๓๔ นางละเวงคิดหย่าทัพ
- ตอนที่ ๓๕ พระอภัยติดท้ายรถ
- ตอนที่ ๓๖ พระอภัยมณีทำผูกคอตายได้นางละเวง
- ตอนที่ ๓๗ ศรีสุวรรณกับสินสมุทรถูกเสน่ห์
- ตอนที่ ๓๘ นางสุวรรณมาลีข้ามไปเมืองลังกา
- ตอนที่ ๓๙ นางสุวรรณมาลีมีสารตัดพ้อ
- ตอนที่ ๔๐ สุดสาครถูกเสน่ห์
- ตอนที่ ๔๑ นางสุวรรณมาลีหึงหน้าป้อม
- ตอนที่ ๔๒ หัสไชยแก้เสน่ห์
- ตอนที่ ๔๓ นางเสาวคนธ์ยิงแก้ม
- ตอนที่ ๔๔ กษัตริย์สามัคคี
- ตอนที่ ๔๕ นางเสาวคนธ์ขุดโคตรเพชร
- ตอนที่ ๔๖ พระอภัยมณีกลับเมือง
- ตอนที่ ๔๗ อภิเษกสินสมุทร
- ตอนที่ ๔๘ นางเสาวคนธ์หนี
- ตอนที่ ๔๙ นางเสาวคนธ์แปลงเป็นฤๅษี
- ตอนที่ ๕๐ นางเสาวคนธ์ได้เมืองวาหุโลม
- ตอนที่ ๕๑ สุดสาครตามนางเสาวคนธ์
- ตอนที่ ๕๒ พระอภัยมณีทำศพท้าวสุทัศน์
- ตอนที่ ๕๓ มังคลาครองเมืองลังกา
- ตอนที่ ๕๔ มังคลาชิงโคตรเพชร
- ตอนที่ ๕๕ มังคลาจับนางสุวรรณมาลีและท้าวทศวงศ์
- ตอนที่ ๕๖ หัสไชยตีด่านเมืองลังกา
- ตอนที่ ๕๗ สุดสาครรบมังคลา
- ตอนที่ ๕๘ นางละเวงวัณฬาช่วยนางสุวรรณมาลีแลท้าวทศวงศ์
- ตอนที่ ๕๙ พระอภัยมณีศรีสุวรรณไปเมืองลังกา
- ตอนที่ ๖๐ พระอภัยมณีรบกับมังคลา
- ตอนที่ ๖๑ สังฆราชบาทหลวงเผาเมืองลังกา
- ตอนที่ ๖๒ พระอภัยเข้าเมืองลังกา
- ตอนที่ ๖๓ อภิเษกหัสไชย
- ตอนที่ ๖๔ พระอภัยมณีออกบวช
- ตอนที่ ๖๕ พระบาทหลวงพาพระมังคลาหนีทัพไปเมืองกำพลเพชร
- ตอนที่ ๖๖ วลายุดาครองเมืองสินชัย
- ตอนที่ ๖๗ วายุพัฒน์เป็นอุปราชเมืองเซ็น
- ตอนที่ ๖๘ หัสกันครองเมืองสุลาลัย
- ตอนที่ ๖๙ พระอภัยมณีเยี่ยมศพนางมณฑา
- ตอนที่ ๗๐ พระมังคลายกทัพเรือมาตีเมืองลังกา
- ตอนที่ ๗๑ นางรำภา นางยุพาผกาและนางสุลาลีวันออกรบ
- ตอนที่ ๗๒ สุดสาคร สินสมุทรรบกับพระมังคลา
- ตอนที่ ๗๓ วลายุดา วายุพัฒน์และหัสกันเข้าเฝ้าศรีสุวรรณ
- ตอนที่ ๗๔ ทัพพันธมิตรเมืองกำพลเพชรยกมาช่วยพระมังคลา
- ตอนที่ ๗๕ พระมังคลาล่าทัพไปถึงเกาะกาหวี
- ตอนที่ ๗๖ ทหารเมืองกำพลเพชรตามนางกฤษณาพบพระมังคลา
- ตอนที่ ๗๗ พระมังคลาได้นางดวงแขลูกสาวเจ้าเมืองสำปันหนา
- ตอนที่ ๗๘ อภิเษกพระกฤษณากับนางเทพินไปครองเมืองรมจักร
- ตอนที่ ๗๙ วลายุดา วายุพัฒน์และหัสกันลามารดากลับไปเมือง
- ตอนที่ ๘๐ พระมังคลายกทัพเมืองสำปันหนาไปตีเมืองลังกา
- ตอนที่ ๘๑ ศรีสุวรรณออกรับศึกพระมังคลา
- ตอนที่ ๘๒ โจรสลัดคุมกำปั่นปล้นเมืองรมจักร
- ตอนที่ ๘๓ ศรีสุวรรณมาช่วยเมืองรมจักรรบโจรสลัด แล้วอภิเษกตรีพลำกับอัมพวันและเทวัญกับนิลกัณฐี
- ตอนที่ ๘๔ พระมังคลากับพระบาทหลวงแตกทัพไปเกลี้ยกล่อมเมืองต่าง ๆ
- ตอนที่ ๘๕ พระมังคลาไปถึงเมืองโรมพัฒน์ได้นางบุษบง
- ตอนที่ ๘๖ พระบาทหลวงกับพระมังคลายกทัพเรือเมืองโรมพัฒน์ไปตีเมืองลังกา
- ตอนที่ ๘๗ สุดสาครทราบข่าวศึก
- ตอนที่ ๘๘ พระมังคลากับพระบาทหลวงตีได้เมืองด่านลังกา
- ตอนที่ ๘๙ ทัพสุดสาครตีทัพพระมังคลาพ่าย จนเทวสินธุ์ตามไปถึงเมืองสำปันหนา
- ตอนที่ ๙๐ ท้าวรายากับพระเทวสินธุ์ไปถึงเมืองกำพลเพชร แล้วยกทัพไปเมืองลังกา
- ตอนที่ ๙๑ หกกษัตริย์ยกทัพมาช่วยเมืองลังกาทำศึก
- ตอนที่ ๙๒ พระบาทหลวงรบศึกหกกษัตริย์จนลมแดงซัดเรือรบพลัดกัน
- ตอนที่ ๙๓ สุดสาครตีเมืองด่านแตก
- ตอนที่ ๙๔ พระเทวสินธุ์พบพระมังคลาจนเจ็ดกษัตริย์เตรียมรบ
- ตอนที่ ๙๕ พระมังคลากับพระบาทหลวงยกทัพเข้าตีเมืองปากน้ำ
- ตอนที่ ๙๖ ทัพเจ็ดกษัตริย์ตีทัพพระบาทหลวงแตก
- ตอนที่ ๙๗ พระบาทหลวงเตรียมตีเมืองปากน้ำคืน
- ตอนที่ ๙๘ พระบาทหลวงขับท้าวรายากับนางบุษบงไปจากกองทัพ จนพระมังคลาหนี
- ตอนที่ ๙๙ พระบาทหลวงยกเข้าตีเมืองปากน้ำ
- ตอนที่ ๑๐๐ สินสมุทรตีทัพพระบาทหลวงจนถูกยาเบื่อ
- ตอนที่ ๑๐๑ พระอภัยมณีเยือนลังกา
- ตอนที่ ๑๐๒ พระบาทหลวงปล่อยโคมไฟไปตกเมืองลังกา จนถึงพระอภัยมณีห้ามทัพ
- ตอนที่ ๑๐๓ หกกษัตริย์ตีโต้ทัพพระบาทหลวงล่าไปเมืองปตาหวี
- ตอนที่ ๑๐๔ พระอภัยมณีกลับไปเขาสิงคุตร
- ตอนที่ ๑๐๕ อภิเษกหัสกันกับนางวันชายา
- ตอนที่ ๑๐๖ พระอภัยมณีไปเยี่ยมนางเงือกที่เกาะแก้วพิสดาร
- ตอนที่ ๑๐๗ พระบาทหลวงเข้าเมืองปตาหวีแล้วตามไปพบพระมังคลาที่เมืองกำพลเพชร
- ตอนที่ ๑๐๘ พระมังคลาและนางบุษบงออกมารับพระบาทหลวง
- ตอนที่ ๑๐๙ ท้าวโกสัยบอกพระมังคลาให้รู้อุบายพระบาทหลวง
- ตอนที่ ๑๑๐ พระบาทหลวงตีด่านเมืองกำพลเพชร
- ตอนที่ ๑๑๑ พระมังคลามีสารง้อศรีสุวรรณสุดสาครและสินสมุทร ให้มาช่วยรบพระบาทหลวง
- ตอนที่ ๑๑๒ ทัพพระมังคลารบกับทัพพระบาทหลวง
- ตอนที่ ๑๑๓ ทัพศรีสุวรรณกับสี่กษัตริย์ตีกระหนาบทัพพระบาทหลวง
- ตอนที่ ๑๑๔ ทัพเรือพระบาทหลวงเข้าเมืองกาศึก
- ตอนที่ ๑๑๕ ศรีสุวรรณกับพวกพาพระมังคลากลับเมืองลังกา
- ตอนที่ ๑๑๖ ท้าวกุลามาลีได้นางดวงประไพลูกสาวท้าวสินชัยเจ้าเมืองกาศึก
- ตอนที่ ๑๑๗ พระมังคลาไปงานโสกันต์ระเด่นกินเรศ
- ตอนที่ ๑๑๘ เจ้าเมืองปตาหวีพานางดวงประไพกลับเมือง
- ตอนที่ ๑๑๙ สุดสาครไปเยี่ยมนางเงือกและพระฤๅษีที่เกาะแก้วพิสดาร
- ตอนที่ ๑๒๐ สุดสาครกลับเมืองลังกา
- ตอนที่ ๑๒๑ ศรีสุวรรณให้นรินทร์รัตน์ไปครองเมืองรัตนา
- ตอนที่ ๑๒๒ อภิเษกนรินทร์รัตน์ครองเมืองรัตนา
- ตอนที่ ๑๒๓ เจ็ดกษัตริย์ยกทัพมาตีเมืองเหมรา
- ตอนที่ ๑๒๔ นรินทร์รัตน์ขอราเมศมาเป็นอุปราชกรุงรัตนา
- ตอนที่ ๑๒๕ นรินทร์รัตน์กับราเมศมาช่วยเมืองเหมรา
- ตอนที่ ๑๒๖ เจ็ดกษัตริย์ตายสี่หนีสาม
- ตอนที่ ๑๒๗ นรินทร์รัตน์หลงนางเกศพัฒน์เมืองเหมรา
- ตอนที่ ๑๒๘ อภิเษกพระราเมศกับนางดวงประภา
- ตอนที่ ๑๒๙ ภัทวงศ์ไปไหว้เทวรูปจนพบนางเกสรสุมาลัย
- ตอนที่ ๑๓๐ เจ้าเมืองวายุภักษ์ขอนางเกสรสุมาลัยให้ภัทวงศ์
- ตอนที่ ๑๓๑ พระสังฆราชบาทหลวงยกทัพมาตีเมืองลังกา
- ตอนที่ ๑๓๒ ตัดหางสุพรรณมัจฉาแล้วสถาปนาเป็นจันทวดีพันปีหลวง
ตอนที่ ๗๔ ทัพพันธมิตรเมืองกำพลเพชรยกมาช่วยพระมังคลา
๏ จะกลับกล่าวเจ้าประเทศทุกเขตแคว้น | มาถึงแดนสิงหลภาษา |
กระบวนเรือเหลือล้นคณนา | นางพระยาปราศรัยเป็นไมตรี |
ได้พลไพร่ใหญ่น้อยสักร้อยแสน | จะแก้แค้นรบพุ่งเอากรุงศรี |
ยกมาตั้งลังกาท้ายธานี | เกณฑ์โยธีตั้งค่ายเรียงรายกัน |
เมืองมะหิมสิมพลเมืองสลัด | เมืองจักระหวัดเมืองมัชะเมืองสมัน |
เมืองระตินเมืองจินตะเมืองประจันต์ | ทั้งเก้าองค์พงศ์พันธุ์ผัวท่านยาย |
อันเมืองน้อยร้อยเอ็ดประเทศท้าว | ขี้เกียจกล่าวยาวเฟื้อยเหนื่อยใจหาย |
ขึ้นบนฝั่งตั้งเคียงเรียงเรียงราย | เป็นหลายค่ายข้างฝั่งเกาะลังกา |
พวกอยู่เกาะเงาะงวงทั้งปวงนั้น | พวกคนธรรพ์ทั้งสหายหลายภาษา |
ฝ่ายพวกพ้องกองทัพพระมังคลา | ตั้งริมท่าท้ายเมืองจัดเครื่องเลี้ยง |
ปลูกโรงใหญ่ไว้สำหรับรับแขกนั้น | เป็นหลั่นหลั่นชั้นรายชายเฉลียง |
เที่ยวกวาดเอาข้าวน้ำเป็นลำเลียง | จ่ายเสบียงเลี้ยงแขกแจกโยธา ฯ |
๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณพงศ์พันธุ์พร้อม | เห็นค่ายล้อมแว่นแคว้นไว้แน่นหนา |
ทั้งเหนือใต้รายรอบขอบลังกา | ละไว้ช้าน่าที่จะมีภัย |
จึงเกณฑ์ไพร่ใหญ่น้อยได้ร้อยหมื่น | ถือคบปืนหอกดาบกำซาบไสว |
ให้สินสมุทรสุดสาครพระหัสไชย | ฝ่ายข้างในนางสุลารำภาผกา |
เสาวคนธ์มณฑายุพานั้น | วายุพัฒน์หัสกันพระกฤษณา |
สิบเอ็ดองค์จงกำกับทัพโยธา | ถึงเวลาราตรีออกสี่ทิศ |
เอาหยากเยื่อเชื้อไฟดินใส่เคล้า | พากันเข้าเผาค่ายให้ไฟติด |
เห็นศึกเสือเหลือหลามหนักความคิด | อย่าให้ปิดทางรอบขอบเขตคัน |
วายุพัฒน์นัดดาอาสาสนอง | จะขอลองฤทธิ์แรงพระแสงขรรค์ |
ข้างทิศใต้ค่ายข้าจะฝ่าฟัน | ไปด้วยกันกับไอัยักษ์มีศักดา |
ไม่เอาคนพลไพร่ไปเป็นห่วง | ให้ทั้งปวงไปสงครามตามภาษา |
ศรีสุวรรณนั้นเป็นพระอัยกา | ชอบอัชฌาชื่นช่วยอำนวยพร |
พอราตรีตีฆ้องยามสองถ้วน | แบ่งกระบวนทัพทหารชาญสมร |
หัสกันกับบิดาสุดสาคร | ออกประตูอุดรคอยรอนราญ |
สินสมุทรมีฤทธิ์กับกฤษณา | ออกประตูบูรพานำหน้าทหาร |
พระหัสไชยกับวลานุชาชาญ | ออกทางด้านตะวันตกยกโยธา |
ทั้งสี่นางต่างรักษาบนหน้าที่ | คอยช่วยสี่กองทัพรับอาสา |
วายุพัฒน์ถือพระขรรค์อันศักดา | ขึ้นขี่บ่ายักษ์แรงแกว่งกระบอง |
ออกทิศใต้ใกล้ค่ายเห็นนายหมวด | ออกเดินตรวจพลขันธ์ผันผยอง |
อ้ายยักษ์หมีตีตายลงก่ายกอง | ที่เหลือร้องเรียกกันสนั่นไป |
พวกนายทัพขับพลอลหม่าน | ออกต่อต้านตายยับรับไม่ไหว |
ฝ่ายหน่อนาถฟาดฟันพระขรรค์ชัย | ติดค่ายไหม้วู่วามพลุ่งพลามโพลง |
เข้าค่ายไหนไฟลุกขึ้นทุกค่าย | ทั้งนายไพร่หลบโลดโขยดโขยง |
กระท่อมทับพลับพลาหลังคาโรง | ไหม้โขมงโพลงสว่างดั่งกลางวัน |
สินสมุทรจุดไฟไหม้ทุกค่าย | ฆ่าตัวนายหลายคนทั้งพลขันธ์ |
ตะวันตกยกเข้าเผาพร้อมกัน | ข้างเหนือนั้นควันโขมงพลุ่งโพลงเพลิง |
พวกนายทัพดับไฟก็ไม่หยุด | ทิ้งอาวุธวิ่งระเหิดเตลิดเหลิง |
รอดดั้งแตกแยกผ่าหลังคาเปิง | ด้วยเปลวเพลิงโพลงกระพือฮือฮืออึง |
๏ เหล่าพวกพลคนธรรพ์ป่วนปั่นวิ่ง | เพลิงก็ยิ่งพลุ่งโพลงเสียงโผงผึง |
ดินที่ใส่ในตุ่มร้อนรุมรึง | แตกตูมตึงกึงกังประดังกัน |
ทัพลังกาฆ่าคนอยู่จนรุ่ง | เต็มท้องทุ่งที่ประเทศรอบเขตขัณฑ์ |
กลับเข้าวังทั้งหลายฝ่ายคนธรรพ์ | สมทบกันตั้งค่ายท้ายพารา ฯ |
๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าเมืองต่างเคืองแค้น | จะตอบแทนทำศึกจึงปรึกษา |
บาทหลวงแม่เลี้ยงทั้งมังคลา | พูดโลมเล้าท้าวพระยาทุกธานี |
พระมังคลาว่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย | เห็นล้มตายหมายว่าจะล่าหนี |
เรารวมรอมพร้อมกันในวันนี้ | ยกเข้าตีทีก็เห็นจะเป็นการ |
แล้วเลี้ยงเหล่าชาวเมืองล้วนเรืองเดช | อาวุธวิเศษเวทวิชาล้วนกล้าหาญ |
เสวยแพนงแกงไก่กับชัยบาน | เมาสำราญรับว่าอย่าปรารภ |
เผามันมั่งพังเข้าเอาให้ได้ | ช่วยกันไล่ให้เหมือนกับไล่จับกบ |
ใส่ดินดำกำมะถันให้ครันครบ | มัดเป็นคบขว้างเข้าไปให้ไหม้ฮือ |
คงฉิบหายชายหญิงทั้งสิงหล | มันเป็นคนทนไฟได้อยู่หรือ |
ยิ่งเติมซ้ำพร่ำเพ้อคะเอออือ | เสียงอึงอื้ออัดแอจะแก้แค้น |
พวกนายหมวดตรวจพหลพลรบ | ทัพสมทบครบเสร็จได้เจ็ดแสน |
ถือเครื่องรบครบทั้งโล่ดั้งแพน | มีแผงแผ่นแตะตับสำหรับกัน |
แล้วเลี้ยงเหล้าเมาทั่วตัวทหาร | ต่างเริงราญเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน |
เสกสุราอาพัดบ้างกัดฟัน | พวกคนธรรพ์บันเทิงร่าเริงใจ ฯ |
๏ พอมืดค่ำย่ำฆ้องยกกองทัพ | ออกคั่งคับเข้าประชิดข้างทิศใต้ |
บ้างโห่เร้าเข้ารบพุ่งคบไฟ | พาดบันไดไต่ตีนปีนกำแพง |
พวกหน้าที่ตีรันแทงฟัดฟาด | ข้าศึกสาดปืนลั่นเกาทัณฑ์แผลง |
พุ่งแหลนหลาวง้าวทวนต่างสวนแทง | ชาวเมืองแย่งยิงปืนเสียงครืนครึก |
นายกองทัพขับพลอลหม่าน | เข้าหักหาญโห่ร้องเสียงก้องกึก |
บ้างรอนรันฟันทวารสะท้านสะทึก | เสียงคึกคึกคนวิ่งเป็นสิงคลี |
ศรีสุวรรณนั้นขึ้นยืนป้อมปืนใหญ่ | ลูกหลานไล่ไพร่ขึ้นรบไม่หลบหนี |
สะเทื้อนทั้งลังกาทั่วธานี | ฝ่ายเทพินนิลกัณฐีตรีพลำ |
วิ่งมาดูอยู่กับอายืนหน้าป้อม | เห็นศึกล้อมลังกาอยู่คลาคล่ำ |
ได้วิชามาแต่พ่อบริกรรม | นึกในน้ำจิตกำจัดโบกปัดไป |
พวกไพร่พลคนธรรพ์คิดหวั่นหวาด | ที่ปีนพลาดรากจุกลุกไม่ไหว |
ต่างเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าระอาใจ | จนอุทัยใสสว่างต่างรวนเร |
แต่พวกเกาะเงาะงวงเหมือนหลวงเถร | ไม่โจงกระเบนลอยชายเดินร่ายเร่ |
ฤๅษีดูรู้ในใจคะเน | ว่าเชื้อเทพารักษ์ทรงศักดา ฯ |
๏ ฝ่ายเงาะดูมุนีเห็นสีสัน | รู้เล่ห์ว่าเทวัญกัลปังหา |
แต่เงาะเป็นเหลนหลานท่านเทวา | สามสิทธาเธอเป็นหน่อเกิดต่อเดียว |
ดูหน้าตาสารพางค์เป็นข้างเงาะ | ต่างหัวเราะเรียกว่ามาประเดี๋ยว |
ฝ่ายพระเสาร์เข่าคุกขนลุกเกรียว | กราบแล้วเลี้ยวหลีกมาหามุนี |
ฝ่ายพวกพ้องกองทัพถอยกลับหลัง | ฝรั่งนั่งฟังความสามฤๅษี |
พระเรียกเงาะงวงว่ามาบัดนี้ | เงาะก็ไปได้ถึงที่เพราะวิชา |
ฤๅษีสามถามว่าท่านอยู่บ้านไหน | เงาะงวงไหว้บอกความตามภาษา |
อยู่เกาะแตนแดนใต้ในคงคา | นางกฤษณาเมียสหายที่วายชนม์ |
ว่าพี่น้องของเขาเจ้าพิภพ | ผู้ร้ายรบช่วงชิงเอาสิงหล |
เชิญให้ข้ามาด้วยช่วยประจญ | จับตัวคนศัตรูพวกผู้ร้าย |
ฤๅษีฟังนั่งหัวเราะเงาะพระเสาร์ | แล้วตรัสเล่าความหลังสิ้นทั้งหลาย |
ให้เงาะฟังตั้งแต่ต้นมาจนปลาย | เขากลับกลายแกล้งว่าเป็นราคิน |
แล้วถามว่าอาหารท่านไฉน | จึงผ่องใสอินทรีย์ไม่มีกลิ่น |
เงาะงวงว่าอาหารน้ำตาลริน | คลุกกับดินกินเท่านั้นทุกวันมา |
แล้วก็ว่าข้านี้ถือสัตย์ซื่อสุด | มาเสียทีอีมนุษย์มันมุสา |
ถึงรบรับดับโมโหไม่โกรธา | เครื่องสาตราข้ามิได้ไว้กับกาย |
ต่อเมื่อรันฟันแทงจึงแย่งยุด | เอาอาวุธที่ผู้นั้นเหมือนมั่นหมาย |
ของของมันกลับฟันคนนั้นตาย | ไม่คิดร้ายใครก่อนไม่รอนราญ ฯ |
๏ สามสิทธาสาธุท่านสุภาพ | ไม่ทำบาปหยาบช้าแกล้วกล้าหาญ |
แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์พนักงาน | แต่งน้ำตาลโต๊ะใหญ่รินใส่มา |
ได้พร้อมพรั่งตั้งเรียงเลี้ยงพระเสาร์ | อยู่พร้อมเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศา |
เงาะคำนับรับโถของโอชา | หยิบดินมาเคล้าขยำกับน้ำตาล |
ไม่มากนักสักเท่าไรฟองไข่เป็ด | กินสำเร็จอิ่มเอมเกษมศานต์ |
นั่งพูดเล่นเจรจาอยู่ช้านาน | แล้วว่าท่านใจบุญกรุณา |
จงอยู่ดีมีสุขอย่าทุกข์โศก | อย่ามีโรคโรคันให้หรรษา |
ไม่อยู่ด้วยช่วยรบไม่คบค้า | จะด่าทอต่อว่าจะลาไป |
แล้วลุกออกนอกเชิงเทินเนินถนน | ไม่มีคนใดเห็นว่าเป็นไฉน |
ถึงทัพขึ้นยืนบนหน้าพลับพลาไชย | ร้องเรียกให้นางพระยามาหาเรา |
แม่เลี้ยงทั้งมังคลาออกมาพร้อม | ต่างนอบน้อมนั่งคำนับรับพระเสาร์ |
เงาะว่ายายได้ผัวรักมัวเมา | ล่อลวงเราเอาความชั่วมาพัวพัน |
เดี๋ยวนี้กูรู้แน่เป็นแท้เที่ยง | เล่นลูกเลี้ยงลืมผัวตัวขยัน |
ลูกสู้พ่อชนะโกงปะกัน | จนพระขรรค์นั้นก็เขาชิงเอาไป |
เพราะสมทบรบพ่อโกงต่อผัว | เข้าพันพัวปัวเปียเสียวิสัย |
พลอยพวกพลคนธรรพ์มาบรรลัย | แต่แรกรู้กูก็ไม่พอใจมา ฯ |
๏ ฝ่ายยายแก่แม่เลี้ยงเถียงทะเลาะ | ดูดู๋เงาะช่างมาพูดพื้นมุสา |
ใครบอกเล่าเฝ้าตะโกนโพนทนา | เชื่อฝรั่งลังกาอุลามก |
น้อยหรือชะพระเสาร์เจ้าโมโห | พูดหยาบช้าพาโลเหลือโกหก |
ฟังคำเขาเฉาโฉดมาโกรธงก | จะตกหลุ่มขุมนรกอเวจี ฯ |
๏ ฝ่ายเงาะงวงล่วงรู้พวกผู้หญิง | ถ้าไม่จริงกูก็ไม่เสกใส่สี |
อันมนุษย์มุสาถึงพาที | ตัวกูนี้มิใช่เชื้อด้วยเหลือคด |
นี่พระเจ้าเผ่าพันธุ์กัลปังหา | ไม่มุสาว่าทุกสิ่งเห็นจริงหมด |
มึงตอแหลแก้เกี้ยวพูดเลี้ยวลด | มันเหลือคดขึ้นเสียงเถียงทะเลาะ |
จะพนันกันหรือเอามือชี้ | ประเดี๋ยวนี้มีท้องกระป่องเหยาะ |
กลัวคนรู้ดูแลห่มแพรเพลาะ | น่าหัวเราะเพราะว่าถูกลูกเกเร ฯ |
๏ ท่านยายเฒ่าเจ้าความคิดพูดปิดปก | อ้ายโกหกกล่าวแกล้งมาแสร้งเส |
พูดโสโครกโหยกเหยกเกกเกเร | มึงชาติเงาะเกาะทะเลถือเทวา |
โรคของกูรู้สิ้นทุกถิ่นฐาน | เป็นท้องมารเหมือนมีท้องต้องรักษา |
ว่ามีท้องมองทางไหนไวนัยน์ตา | มาพูดพาโลลูกแสนซุกซน ฯ |
๏ พระเสาร์ซ้ำร่ำด่าอีหน้าด้าน | มึงท้องมารมีตัวมารหัวขน |
ลูกอีเฒ่าเจ้าเมืองเพชรกำพล | เจ้าเล่ห์กลแก่แรดร้อยแปดเพลง |
ลืมคุณผัวมัวเมาเคล้าลูกเลี้ยง | ยังขึ้นเสียงเถียงทะเลาะชะเหมาะเหมง |
ได้ผัวหนุ่มคลุมโปงนมโตงเตง | อีนักเลงลูกเลี้ยงแลกเวียงชัย |
มิกลัวกรรมรำมะก้าจ้าจองหอง | กูจะถองโครงจมูกให้ลูกไหล |
เกลียดฝีปากขากเสลดเปรตจัญไร | แล้วกลับไปลงเรือเหงื่อไหลย้อย |
ลงอาบน้ำชำระแล้วพระเสาร์ | ร้องเรียกเหล่าบ่าวไพร่ที่ใช้สอย |
ออกเรือใหญ่ใบแตนค่อยแล่นลอย | ไปตามรอยร่องทางหว่างวารี |
ต่างรู้ทั่วหัวเมืองลือเลื่องเล่า | โกรธยายเฒ่าเจ้าเล่ห์มเหสี |
ต่างเลิกทัพกลับล่าไปธานี | เหลือแต่ที่ทัพพระมังคลา ฯ |