วันที่ ๑๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๑๗ ตุลาคม ๒๔๗๗

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

เกล้ากระหม่อมได้รับลายพระหัดถ์ลงวันที่ ๑๑ พระยาอนุรักษเชิญเข้าไปพร้อมด้วยห่อใบชาซึ่งทรงพระเมตตาโปรดฝากประทานพระงั่ว เปนพระเดชพระคุณล้นเกล้า ได้ส่งให้เธอไปแล้ว

เมื่อวานนี้ก็ได้รับลายพระหัดถ์ลงวันที่ ๑๔ ซึ่งส่งทางไปรษณีย์อีกฉะบับหนึ่ง เจ้าพนักงานส่งรวดเร็วเปนครั้งที่ ๒ ข้อความในลายพระหัดถ์ตรัสเล่าถึงประวัติของวิชชาประวัติศาสตร์ก็สนุกอีก น่าสมเพชเหลือเกินที่ว่าโลกเกิดมาได้ ๗๓๒๗ ปี น่าขันก็ขันใจหาย เขาจะนึกอาศัยเอาอะไรเปนเกณฑ์กำหนดตัวเลขลงเช่นนั้น น่ารู้อยู่บ้าง

เรื่องขวานฟ้า ไทยเราเชื่อว่าฟ้าผ่านั้นมีขวานตกลงมาจากฟ้าทุกทีและเข้าใจกันดีว่าขวานฟ้านั้นเปนหิน เปนของวิเศษถึงตามหากัน คือขุดตรงที่ฟ้าผ่า ถ้าได้มาก็ต่อยแจกกันไปทำเครื่องรางว่าอยู่คงกะพันชาตรีดีหนัก แต่ไม่ใช่ว่าขุดตามได้ทุกที เชื่อกันว่าถ้าฟ้าผ่าเบา ๆ ขวานก็อยู่ตื้นขุดตามพบ ถ้าผ่าหนักขวานก็ลงลึกขุดตามไม่ถึง เห็นจะสันนิษฐานเอาเปนแน่ได้ ว่าแรกทีเดียวก็ทึ่งฟ้าผ่า ว่าอะไรมันตกลงมาจึงเรี่ยวแรงเหลือเกิน ลองขุดตามรอยที่ฟ้าผ่าตกดินก็บังเอิญไปพบขวานหินเข้า จึงเชื่อเอาเปนแน่ต่อ ๆ กันมา ว่าฟ้าผ่านั้นคือขวานหินตกลงมาจากฟ้า ที่มาแปลกันว่าขวานรามสูรเห็นจะหาเรื่องประกอบทีหลัง อย่างไรก็ดีไปโดนกับฝรั่งนั้นประหลาดมาก

ศัพท์ “สีต้น” ที่ทรงพยากรณ์ไป รับรองว่าถูกต้อง

ศัพท “บาดหลวง” เคยได้ยินวินิจฉัยกันว่า “บาหลวง” หาว่าเขียนตัว ด เกิน นายเลอเมคิดว่า “บาด” มาแต่ “Padre” ก็น่าฟังอยู่ แต่ยังสงสัยอยู่ทั้งนั้น เพราะนึกได้คำที่เคยได้ยินพูดกันอยู่เฉียด ๆ เช่น “สังฆราชบาตรแก้ว” “สังฆราชบาตรหลวง” “เอาบาตรใหญ่เข้าข่ม” เหล่านี้เปนต้น ยังนึกวินิจฉัยไม่ทัน หลวงแปลว่าใหญ่นั้นแน่ยิ่งกว่าแน่

พระบรมรูป ๖๓ นายเฟโรจีซ่อมสำเร็จเรียบร้อยดีแล้ว แต่ครอบนั้นทำพิษตามเคย หาไม่ได้ มีที่กว้างพอสูงไม่พอ ที่สูงพอกว้างไม่พอ เกล้ากระหม่อมขัดใจคิดเปลี่ยนเปนอย่างอื่นเสียแล้ว ทำตู้เหมือนแบบพระจีน

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด