วันที่ ๒๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๗ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๒๖ กันยายน ๒๔๗๗

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

ได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๑๖ เดือนนี้ ได้ความพึงใจเปนอันมาก เรื่องอันเกี่ยวกับอาจารย์คัลเลนเฟลน่าสนใจทุกอย่าง

ชื่อตำแหน่งมเหษีทางชะวา ที่แกว่ายังมีอีกสองชื่อเปนภาษาสํสกฤตเหมือนกันนั้น ทำให้เกล้ากระหม่อมอยากทราบไม่น้อยกว่าหญิงเหลือ ต้องหันไปพิจารณาชื่อมเหษีที่เรามีอยู่ในเรื่องอิเหนาอีกสามชื่อ คือ มะโต ริกู เหมาลาหงี แต่ไม่เห็นมีท่าทางว่าจะเปนภาษาสํสกฤตไปได้เลย

เกล้ากระหม่อมดีใจเปนอันมาก ที่อาจารย์คัลเลนเฟลเห็นว่าความเห็นเกล้ากระหม่อมในเรื่องพระเจดีย์บวรพุทโธนั้นเปนแก่นสาร ถึงแกจะนำไปเสนอพวกนักปราชญ์วิลันดา ซ้ำแกยังจำได้อีกว่าได้พบกับเกล้ากระหม่อมที่นครวัด เสียใจอย่างเดียวแต่ที่พูดกันไม่ได้ แต่ก็เปนความผิดของเกล้ากระหม่อมเอง

เรื่องขุดขุมทรัพย์ที่คัวปักกา เมื่อได้ทราบความว่าขุดได้กระดูกคนมากหลาย ก็ให้นึกสงสารหญิงพูนขึ้นมาทันที เธอจะไปที่นั่นอีกไม่ได้เสียแล้วเพราะมีผี เรื่องขุดขุมทรัพย์ก่อนประวัติศาสตร์นี้ ทำให้สนใจมากขึ้นทุกทีน่าสนุกที่ว่าต้องคิดเดาหาเหตุตามที่พบอะไรเข้าทุกอย่างไป

เรื่องพบฟันหิปโปโปตามุสนั้น ไม่เข้าใจเลยว่าเหตุใดจึงทำให้อายุปีเลื่อนแต่หกพันขึ้นไปถึงหมื่นห้าพัน ตัวหิปโปมันก็ยังมีอยู่ แต่ไม่มีอยู่ทางแถวบ้านเรา คงเปนอันว่าเคยมีอยู่แต่ก่อน แต่แล้วมันสูญหายไปเสียด้วยเหตุใดเมื่อไร เขาคงมีหลักที่เคยรู้ หวังว่าจะได้ทราบคำอธิบายต่อไปในวันหน้า

คำอธิบายของอาจารย์คัลเลนเฟล ในหลักที่ดูทำเลขุมทรัพย์ด้วยลักษณที่ควรคนจะอยู่ได้นั้น เปนทางที่สมควรถูกที่สุด ต้องชมว่าเขาฉลาดจริงในทางของเขานั้น

ฝ่าพระบาททรงเรียนด้วยการอ่านตำรา เห็นจะยากหนักหนาที่จะทรงทราบได้ดี แต่จะมีประโยชน์เพียงพอให้เกิดเปนทางที่สงสัย ได้ถามไต่ไล่เลียงท่านพวกอาจารย์ต่อไป นั่นแหละจึงจะทรงทราบได้แจ่มแจ้ง เปนทางที่น่าเรียนยิ่งหนัก

​เกล้ากระหม่อมได้ไปตรวจพระบรมรูปทูลกระหม่อม องค์ที่ถ่ายฉายาลักษณมาถวายอีกครั้งหนึ่งเพื่อตรวจดูหนังสือมีจารึกปรากฏดังนี้ จะแปลว่ากะไร ทำด้วยพระราชประสงค์ประการใด ขอสมมตฝ่าพระบาทไว้ในที่อาจารย์คัลเลนเฟล ให้ทรงพยากรณ์การทำพระบรมรูปนั้น

<img>

เรื่องพระปฐมบรมราชานุสสรณ์ซึ่งทรงพระปรารภนั้น ส่วนทางผู้อำนวยการทำไม่ต้องทรงพระวิตก เกล้ากระหม่อมได้อธิษฐานถวายตัวแด่สมเด็จพระเทพบิดรแล้ว ว่าจักสนองพระเดชพระคุณชั่วชีวิตไม่ละทิ้ง สำคัญแต่เรื่องเงิน ถ้าไม่มีก็สนองพระเดชพระคุณไม่ไหวอยู่เอง อยู่ข้างจะหมดหวัง ถ้าหาได้เพียงห้าหกร้อยก็ไม่คณนายาไส้เลย จะทำอะไรขึ้นได้

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัดติวงศ์

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ