ขอมติมหาชนในเรื่องแบบอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

โดยได้รับมอบหมายจากคณะกรรมการสร้างอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และโดยอนุมัติของคณะรัฐมนตรีกรมศิลปากรดำเนินการขอมติมหาชน ในเรื่องแบบอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ที่กำลังคิดสร้าง โดยวิธีการดังต่อไปนี้

​๑. ร่างแบบอนุสาวรีย์โดยแนวคิดต่าง ๆ กันไว้เจ็ดแบบติดไว้ที่กองศิลปากรในพระราชอุทยานสราญรมย์ ตลอดเวลาที่มีงานฉลองรัฐธรรมนูญ เพื่อให้มหาชนพิจารณาและออกคะแนนเสียงแสดงความปรารถนาว่าจะให้สร้างในทำนองใด

๒. ลักษณะของแบบที่ร่างไว้ได้ใช้แนวคิดสองประการของคณะกรรมการ คือ (ก) อนุสาวรีย์จะต้องเป็นของสูงใหญ่งามสง่ากระทบตากระเทือนใจ ให้ผู้ดูรู้สึกความสูงใหญ่มั่นคงซึ่งสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้ทรงทำให้แก่ประเทศชาติ และ (ข) รูปอนุสาวรีย์ควรเป็นหลักหกหลักหรือถ้าเป็นหลักเดียวก็ควรให้เห็นเป็นพกเหลี่ยมหกซีก รัดรึงตรึงกันเป็นอันเดียว ซึ่งแสดงความหมายในทางประวัติว่าเมื่อเสียกรุงแก่พม่าใน พ.ศ. ๒๓๑๐ นั้น สยามได้แตกแยกเป็นหกส่วน สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้ทรงรวบรวมสยามที่แตกแยกให้กลับเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน งานที่สมเด็จพระเจ้าธนบุรีทรงทำไว้แก่ชาติของเรานั้น ก่อให้เกิดลัทธิที่ว่า สยามต้องเป็นอันหนึ่งอันเดียว จะแบ่งแยกมิได้ ลัทธิอันนี้ได้กลายเป็นบทรัฐธรรมนูญมาตราต้นในเวลานี้

๓. ภาพต่างๆ ที่แสดงไว้นี้ ไม่ใช่แบบที่จะก่อสร้างจริงๆ เป็นแต่เพียงแนวคิดเท่านั้น เมื่อเสร็จงานฉลองรัฐธรรมนูญแล้ว ปรากฏว่าแนวคิดในภาพใดได้รับมติมหาชนมากที่สุด กรมศิลปากร​จะได้พิมพ์ภาพนั้นประกาศเชื้อเชิญช่างทั่วพระราชอาณาจักรให้ออกแบบก่อสร้าง โดยดำเนินตามแนวคิดที่ได้คะแนนมติมากที่สุดนั้นมาประกวดกันใหม่อีกครั้งหนึ่ง

๔. ท่านผู้ใดชอบแนวคิดในแบบใดขอให้บริจาคทรัพย์ เป็นคะแนนเสียงใส่ลงในตู้ซึ่งตั้งอยู่ตรงหน้าภาพแบบนั้น

๕. การนับคะแนนเสียง จะนับชิ้นหนึ่งเป็นเสียงหนึ่งโดยไม่คำนึงถึงค่าของเงิน ท่านใส่สตางค์แดงครึ่งสตางค์ ๑ อันก็จะนับเป็น ๑ เสียง หรือท่านใส่ธนบัตรพันบาทหนึ่งแผ่นก็จะนับเป็น ๑ เสียงเหมือนกัน

๖. เมื่อเจ้าหน้าที่เห็นสมควรจะเอาทรัพย์ออกเก็บเสียบ้าง ก็จะได้มีกรรมการตรวจนับ และเขียนบอกไว้ว่าภาพใดได้คะแนนแล้วเท่าใด

๗. ทรัพย์ที่มหาชนบริจาคในการลงคะแนนเสียงนั้น จะส่งเข้าสมทบทุนสร้างอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทั้งหมด

กรมศิลปากร

๘ ธันวาคม ๒๔๘๐