วันที่ ๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๘ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๕ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๗๘

ทูล สมเด็จกรมพระนริศรฯ

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับเล็ก ทรงเขียนเองเมื่อวันที่ ๒๙ กุมภาพันธ์ ตรัสบอกว่าหญิงอามไม่สบายพอจะดีดพิมพ์ และพระองค์ท่านก็ทรงติดกิจอื่นเปนกังวล จึงไม่สามารถจะเขียนลายพระหัตถ์ประจำสัปดาหะเหมือนเช่นเคยนั้น ทางฝ่ายหม่อมฉันก็เกิดกรณีที่ต้องเปลี่ยนเรื่องจดหมายประจำสัปดาหะนี้ เดิมหม่อมฉันคิดจะถวายรายงานเรื่องเที่ยวเมืองพะม่าโดยพิสดารสักตอนหนึ่งในสัปดาหะนี้ พอลงมือเขียนได้สักห้าหกหน้าก็ได้รับพระโทรเลขทูลกระหม่อมชาย มีมาจากเมืองสิงค์โปร์เมื่อวันที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ ตรัสถามว่าหม่อมฉันกับลูกหญิงทั้ง ๓ คน จะรับไปอยู่เปนแขกของท่านที่ Cameron Highlands ในระวางวันเสาร์ที่ ๒๙ กุมภาพันธ์จนวันอังคารที่ ๓ มีนาคม ได้หรือไม่

หม่อมฉันอยากเห็นที่แห่งนี้มานานแล้ว ด้วยได้ยินชมกันว่าเปนที่อากาศดีสบายนัก แต่สมเด็จกรมพระสวัสดิฯ กับพระองค์หญิงอาภาพรรณีไปก่อน ไปเกิดเหตุรถล่มแทบถึงสิ้นพระชนม์ หม่อมฉันก็เลยกระดากคลายอยากเห็น จึงยังมิได้ไป ครั้นทูลกระหม่อมชายตรัสชวนมา ปรึกษากันเห็นว่าท่านตรัสชวนด้วยทรงพระเมตตาอารี ถ้าไม่ไปก็เสียอัชฌาศัย จึงทูลตอบรับจะไปเฝ้าตามพระประสงค์ การที่ไปแคเมรอนไฮแลนด์เปนเหตุให้ต้องหยุดเขียนเรื่องเที่ยวเมืองพะม่า จะส่งถวายไม่ทันในคราวเมล์สัปดาหะนี้ แต่จะเอาเรื่องไปเที่ยวแคเมรอนไฮแลนด์มาทูลบันเลงแทน

ที่เรียกว่า Cameron Highlands นี้ (เรียกนามตามชื่อมิสเตอร์แคเมรอน พนักงานทำแผนที่ผู้แรกไปพบ) อยู่กลางแหลมมลายู ในอาณาเขตต์ของเมืองปะหัง ไปจากเมืองแปะระต้องข้ามเทือกเขาปันน้ำแหลมมลายูก่อน แล้วจึงถึงแคเมรอนไฮแลนด์ เปนที่ผืนใหญ่อยู่ในระวางภูเขา พื้นที่สูงกว่าระดับทะเลราว ๕๕๐๐ ฟุตพ้นเขตต์ไข้มะเลเรีย และอากาศปราสจากธุลีเย็นสบายจึงสร้างเปนสุขสถานีทางไปจากเมืองปีนัง จะไปด้วยรถยนต์ตลอดทางหรือจะไปด้วยรถไฟก่อนไปขึ้นรถยนต์ต่อเมื่อขึ้นเขาสูงก็ได้ หม่อมฉันไปทางรถไฟออกจากสถานีไปร ท่าข้ามจากเมืองปีนัง เมื่อวันเสาร์ที่ ๒๙ กุมภาพันธ์ ​เวลาเช้า ๙ นาฬิกา แล่นไป ๕ ชั่วโมงครึ่ง บ่าย ๑๔.๓๐ นาฬิกาถึงสถานี Tapah Road ในอาณาเขตต์แปะระ ลงจากรถไฟขึ้นรถยนต์ ไปด้วยกัน ๒ หลัง-หีบผ้าผูกไปท้ายรถ-ขับขึ้นเขา ทางรถยนต์ที่ทำขึ้นเขาทำเลียบเหววกวล บางแห่งวงแคบน่ากลัว แม้คนขับชำนาญทางการขับรถโดยเร็วฟัดคนนั่งมิใคร่ทรงตัวนิ่งอยู่ได้ เปนเช่นนั้นไม่หยุดหย่อน เล่นเอาหญิงพูนเมามากทีเดียว ด้วยหนทางที่ไปรถยนต์ถึง ๔๐ ไมล์รถแล่นอยู่ ๒ ชั่วโมงจึงถึงโฮเตลแคเมรอนไฮแลนด์เวลา ๑๗.๓๐ นาฬิกา ทูลกระหม่อมชายก็เสด็จไปถึงในวันนั้นเอง ท่านเสด็จมาจากเมืองกวาลาลุมปูร์ทางสั้นกว่า ถึงก่อนพวกหม่อมฉันสัก ๓ ชั่วโมง ทรงจัดห้องหับไว้รับเสร็จเสด็จคอยรับอยู่ที่หน้าโฮเตล การที่ได้พบกับทูลกระหม่อมชายอีกครั้งหนึ่งเมื่อล่วงมากว่าปี มีความยินดีเพียงใดไม่จำเป็นต้องพรรณนา ท่านเสด็จมาแต่กับหม่อมสัมพันธ์ไม่มีข้าไทยใครอื่นมาด้วยอีก ท่านเคยเสด็จเที่ยวเตร่แต่โดยลำภังอย่างนี้มานานแล้ว ทางฝ่ายหม่อมฉันสู้ท่านไม่ได้ด้วยต้องมีนายชิดคนรับใช้ไปด้วย เมื่อพักอยู่ด้วยกัน ๓ วันนั้นการเที่ยวเตร่ต้องแยกกันเปนพวกผู้หญิงเที่ยวด้วยกันกระบวร ๑ เพราะพวกผู้หญิงของหม่อมฉันยังครั่นคร้ามไม่อยากขึ้นรถยนต์ขับลดเลี้ยวเลียบเหว จึงมักไปเที่ยวเดินเล่นด้วยกันตามที่ใกล้ๆ ส่วนทูลกระหม่อมชายกับหม่อมฉันขึ้นรถยนต์ไปเที่ยวที่ไกลๆ ด้วยกัน อากาศที่แคเมรอนไฮแลนด์เวลาหม่อมฉันไป ปรอทกลางวันราว ๗๒ กลางคืนระวาง ๖๑ กับ ๕๙ เขาว่าหนาวที่สุดเคยมีเพียง ๔๒ บ้านเรือนที่นั่นมีเตาผิงไฟอย่างเรือนยุโรปหมดทุกหลัง แต่ที่โฮเตลยังมีเตาผิงไฟเพียงในห้องประชุมคน ตามห้องนอนยังหามีไม่ รู้สึกอยู่ข้างหนาวมาก เวลานอนต้องใส่เสื้อและห่มผ้าเข้าโปงหลายชั้น สังเกตดูในเวลาไปอยู่แคเมรอนไฮแลนด์รู้สึกว่ามีกำลังสมบูรณ์ขึ้น

วันอังคารที่ ๓ มีนาคม เวลาเช้า ๘ นาฬิกา ขึ้นรถยนต์กลับจากแคเมรอนไฮแลนด์พร้อมกันทั้งพวกทูลกระหม่อมชายและพวกหม่อมฉันลงมาแยกกันที่เมืองตาปะ หม่อมฉันขึ้นรถไฟกลับมาเมืองปีนังทางข้างเหนือ ทูลกระหม่อมชายท่านเสด็จรถยนต์ต่อไปทางข้างใต้ โปรแกรมของท่านในวันที่ ๓ นั้นจะไปประทับแรมที่สุขสถานี Fraser’s Hills ในอาณาเขตต์สลังงอร์ วันพุธที่ ๔ จะเสด็จรถยนต์ต่อไปประทับแรมที่สถานี Kuala Lipis ริมทางรถไฟในแขวงเมืองปะหัง วันพฤหัสบดีที่ ๕ จะขึ้นรถไฟที่สถานีนั้นไปถึงเมืองสิงคโปร์เวลาเช้าวันศุกรที่ ๖ พอบ่ายก็จะเสด็จลงเรือกลับไปชะวา ถ้าว่าโดยย่ออีกนัยหนึ่ง คือท่านเสด็จมาส่งพระศพสมเด็จหญิงน้อย กับพระองค์หญิงเหมวดีถึงเมืองสิงคโปร์แล้ว เปนโอกาสที่จะเที่ยวทอดพระเนตร์ในสหรัฐมลายูได้ จึงเที่ยวประพาสสัปดาหะหนึ่ง เสด็จมาถึงแคเมรอนไฮแลนด์เห็นใกล้กับที่หม่อมฉันอยู่ เทียบทางราว​เท่ากรุงเทพฯ ไปถึงเมืองประจวบคีรีขันธ์ จึงตรัสชวนให้หม่อมฉันไปเที่ยวที่นั้นด้วย เรื่องมันเท่านั้นเอง

หม่อมฉันได้ส่งรูปฉายาลักษณ์โฮเตลแคเมรอนไฮแลนด์ที่ได้ไปอยู่มาถวายแผ่น ๑ จะทูลพรรณนาที่แคเมรอนไฮแลนด์อย่างไรให้เข้าพระทัยได้ตรงกับที่เปนจริงเปนการยาก จะว่าเปนที่ราบอยู่กลางภูเขาก็ไม่เปนเช่นนั้น เพราะมีทั้งที่ราบและที่เขาอันต้องขึ้นลง จะว่าเปนที่ซอกเขาหรือไหล่เขาก็มิใช่ เพราะมีที่ราบบางแห่งถึงทำสนามกอล์ฟได้ นึกเปรียบกับที่เคยเห็นไปเห็นเปนทำนองเดียวกันกับเมืองสวรรค์ที่เขียนไว้ในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ คือมีที่สำหรับเดินเหินเล่นหัวและตามยอดเนินเขามีวิมานเปนหลัง ๆ รายไป จะทรงสังเกตได้ในรูปฉายาลักษณ์ที่หม่อมฉันถวายมา ที่ตำบลนี้พึ่งสร้างมาสัก ๑๐ ปีแต่เจริญรวดเร็ว ด้วยรัฐบาลกล้าลงทุนทำถนนให้คนไปมาได้สดวก และมีบริษัทไปตั้งประกอบการค้า จับหลักที่สำคัญคือมีน้ำประปาและไฟฟ้าใช้ได้ตลอดแล้ว หม่อมฉันพูดกับคนที่เขาอยู่ที่นั่นว่าอีกสัก ๑๐ ปีเห็นจะเปนเมือง เขาตอบว่าถ้าความเจริญดำเนินอยู่เท่าเดี๋ยวนี้ไม่ถึง ๑๐ ปีดอก ข้อนี้ถ้าทรงสังเกตยอดเขาข้างหลังโฮเตลในรูปฉายาลักษณ์ จะเห็นได้ว่าเปนรอยถางด้วยกำลังเตรียมจะปลูกสร้างบ้านเรือน มียอดเขาที่แลเห็นเช่นนี้ระกะไปทั้งนั้น.