วันที่ ๒๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๘ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๒๑ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๗๘

ทูล สมเด็จกรมพระนริศร ฯ

เรื่องเมืองตะกั่วป่า แต่เดิมหม่อมฉันคาดว่าจะทูลให้หมดได้ในสองตอน แต่เมื่อมาเขียนเรื่องมันยืดยาว จะเขียนให้หมดเรื่องในสองคราวจดหมายไม่เรียบร้อยได้ จะต้องเพิ่มเปนสามคราว จึงถวายตอนกลางมากับจดหมายฉะบับนี้ จะถวายตอนท้ายในสัปดาหะหน้าต่อไป

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน ยังรู้สึกรำคาญด้วยเรื่องหญิงอามเจ็บอยู่นั่นเอง แม้ทราบว่าอาการไม่หนักหนาเพียงใด ที่เปนไข้เว้นวันจับเปนมะลาเรียอาจจะติดอยู่นานวัน และอาจจะกลับถ้าไม่ระวังตัวให้ดี เช่นรีบกลับทำการงานให้เหนื่อยเกินกำลัง เปนต้น ทั้งรำคาญที่ท่านต้องทรงเขียนลายพระหัตถ์เอง เปนการเหน็ดเหนื่อยเพิ่มขึ้นด้วย แต่จะทูลขอให้หยุดลายพระหัตถ์ ก็นึกว่าอาจจะรำคาญยิ่งขึ้นทั้งพระองค์ท่านและตัวหม่อมฉัน เพราะขาดความชื่นใจที่ไม่ได้อ่านจดหมายมีไปมาถึงกันทุกสัปดาหะมาช้านาน จึงทูลขอแต่ว่าถ้ายังต้องทรงเขียนเอง ไม่ต้องเขียนให้ยืดยาวก็ได้ สักแต่ว่าสัปดาหะหนึ่งให้ได้เห็นลายพระหัตถ์ครั้ง ๑ อย่าให้ขาดไปเสียก็พอ ส่วนข้างหม่อมฉันมีคนดีดพิมพ์จะทูลบันเล็งตามเคย

เรื่องประวัติพระยาวรสิทธิเสวีวัตร์ (ไต้ฮัก) นั้น หม่อมฉันลืมไปเสียบ้างแล้ว นึกได้แต่ว่าเดิมออกไปรับราชการอยู่ที่เมืองภูเกตก่อน ไปทำความดีอย่างใดอย่างหนึ่ง จึงได้เลื่อนขึ้นเปนเทศามณฑลชุมพรต่อพระยาดำรงสุจริต (คอซิมก้อง ณะระนอง) หม่อมฉันยังจำได้แต่ว่าครั้งหนึ่งหม่อมฉันเดินทางข้ามแหลมมลายูทางเมืองกระ ไปพบพระยาวรสิทธิ ฯ กำลังเดินทางจากเมืองภูเกตจะมาเมืองชุมพร มาเจ็บลงกลางทาง ต้องพักรักษาตัวอยู่ที่อำเภอกระ พระยาวรสิทธิเสวีวัตร์มาเปนเทศาอยู่ไม่ช้าก็ถึงอนิจกรรม พระยามหิบาลบริรักษ์^๑ ได้เปนแทนต่อมาแล้วลาออก ต่อนั้นพระยาคงคาธราธิบดี (เปน​นามซึ่งสมเด็จพระมงกุฎเกล้า ฯ ทรงแก้จาก “เคางะธราธิบดี”) ชื่อ พลอย เปนบุตรของพระยาเสนานุชิต (นุช ณะนคร) ผู้ว่าราชการเมืองตะกั่วป่า ได้เปนเทศามาจนเลิกมณฑลสุราษฎร์ธานีเอาไปสมทบกับมณฑลนครศรีธรรมราช

หม่อมฉันรู้สึกยินดีที่ทราบจากลายพระหัตถ์ ว่าพระยาเพ็ชรกำแหง (มลิ) ยังอยู่ เขาเปนคนซื่อตรง หากไปป่วยเปนโรคเส้นประสาทเรื้อรัง ไม่สามารถจะรับราชการได้ จึงต้องลาออกโดยอำเภอใจตนเอง.