ประวัติย่อของเมืองชุมพรเก่าตอนหนึ่ง

​ชุมพรเดิมตั้งเมืองอยู่ที่บ้านนาสร้าง ท่าแซะ ซึ่งเปนกิ่งอำเภอท่าแซะอยู่เดี๋ยวนี้ ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำชุมพร (แม่น้ำชุมพรเก่า เคยกราบทูลมาในหนังสือฉบับก่อนแล้ว) ต่อมาได้ย้ายลงมาตั้งเมืองอยู่ที่บ้านนากะ อยู่ทางทิศใต้ของบ้านนาสร้าง แต่คงตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำชุมพรเก่าเหมือนกัน ค่อนลงมาทางใต้ของลำน้ำ เพื่อจะให้ใกล้ทะเล และต่อมาอีกได้ย้ายเมืองมาตั้งอยู่ที่ตำบลคลองน้ำหัก ทางฝั่งขวาของแม่น้ำชุมพรใหม่ (คนละสายกับแม่น้ำชุมพรเก่า) ที่นั่นได้สร้างทำเนียบสำหรับข้าราชการทำงาน ได้สร้างวัดขึ้นวัดหนึ่งให้ชื่อว่าวัดสุบรรณนิมิตรและยังคงเปนวัดโบราณและมีพระสงฆ์อยู่จนบัดนี้ ตำบลนี้มีเขตรติดต่ออยู่กับตำบลบ้านตากแดด (คือสถานีบ้านแสงแดดเดี๋ยวนี้) และต่อมาอีกได้ย้ายเมืองจากที่นั่นข้ามฟากมาตั้งเมืองใหม่ทางฝั่งซ้าย ตำบลท่าตะเภา เปนที่ตั้งมณฑล แล้วเปนจังหวัดอยู่จนเดี๋ยวนี้

ประวัติของเจ้าเมืองเก่า ๆ เท่าที่รวบรวมได้

พระยาเพ็ชรกำแหงสงคราม เดิมชื่อ ซุ่ย เปนเจ้าเมือง (แต่ไม่ปรากฏว่าเปนเจ้าเมืองเมื่อเมืองตั้งอยู่ที่ไหนและเมื่อใด) ชาวพื้นเมืองในสมัยนั้นพากันเรียกว่า พระยาตับเหล็ก ได้ทำการรบพุ่งกับพะม่าหลายครั้ง ในรัชกาลที่ ๒ ได้เคยพระราชทานดาพอาญาสิทธิ์ ๑ เล่ม กับหอกสำหรับออกรบ ๑ เล่ม ในการที่รบพะม่ามีชัย

เมื่อพะม่ายกทัพมาตีเมืองชุมพร เมืองตั้งอยู่ที่ตำบลคลองน้ำหัก ครั้งหนึ่งพะม่าได้เข้าตีตำบลบ้านตากแดดก่อน ได้จับชาวบ้านเอาหวายร้อย แล้วขุดหลุมเผาทั้งเปนในป่าตำบลนั้น พระยาเพ็ชรกำแหงได้ยกทัพออกต่อสู้ พะม่าแตกหนีไปทางเมืองมะริด (มะเว้) ในระหว่างที่พะม่ารอนแรมกลับ พม่าต้องเสียชีวิตไปเปนอันมาก เพราะเมื่อถึงตำบลท่าไม้ลาย ได้เลือกเอาหาดทรายริมฝั่งแม่น้ำเปนที่พักนอน พะม่าได้เอาใบลังตังช้างปูนอน เพราะเห็นว่าเปนใบไม้ใหญ่ แต่กลับเกิดเปนพิษขึ้น ต้องเจ็บล้มตายเปนอันมาก

พระยาเพ็ชรกำแหงสงคราม เปนผู้สร้างวัดท่าตะเภาเหนือ ซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันตกของทางรถไฟ และยังปรากฎเปนวัดโบราณอยู่จนบัดนี้ โรงเรียนศรียาภัย ตั้งอยู่ในวัดนี้

​เจ้าเมืองต่อมา

พระยาครุธ ฯ (ไม่ได้ชื่อเต็ม) ว่าเปนผู้สร้างวัดสุบรรณนิมิตร ภายหลังพระยาเพ็ชรกำแหง ฯ

พระยาชุมพร ฯ (ยัง) บุตรพระยากำแหงสงคราม

พระยารัตนเศรษฐี (เทศ) ตามที่เล่ากันมาว่าเปนจีน