วันที่ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๘ ดร

​Cinnamon Hall,

206 Kelawei Road, Penang. S.S.

วันที่ ๒๘ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๗๘

ทูล สมเด็จกรมพระนริศร ฯ

เห็นลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๒๓ พฤศจิกายน เปนหนังสือดีดพิมพ์ ก็ออกชื่นใจด้วยรู้ว่าหญิงอามหายแล้ว สมุด ๒ เล่มพิมพ์แจกในงานพระศพกรมหมื่นอนุวัตร ฯ ที่โปรดประทานมาก็ได้รับแล้ว ขอบพระเดชพระคุณเปนอันมาก พระศพกรมหมื่นอนุวัตร ฯ เมื่อตั้งที่วัง พระโกศประกอบลองกุดั่นน้อย หม่อมฉันอดอยากรู้อยู่ว่าแห่ออกพระเมรุจะประกอบลองอย่างใด เห็นรูปในหนังสือพิมพ์ ฝาลองเปนทรงหลังคาก็เข้าใจว่าประกอบลองกุดั่นใหญ่ ถูกหรือไม่ แต่พระเมรุนั้นเห็นรูปทรงในหนังสือพิมพ์ออกเสียใจ

สัปดาหะนี้ประจวบหญิงโหลจะกลับกรุงเทพ ฯ หม่อมฉันจึงให้ถือจดหมายฉะบับนี้ และมีโอกาสฝากของให้พามาถวายด้วย ของถวายนั้นเปนของแปลกที่หม่อมฉันไปเห็น เขาทำขายในงานปีของโรงเรียนคอนเวนต์ เปนของทำในชั้นหัตถกรรมเบ็ดเตล็ดซึ่งหญิงโหลได้ไปเรียนและคงจะเล่าถวาย หม่อมฉันไม่ต้องพรรณนาในจดหมายว่าทำอะไรบ้าง ของที่หม่อมฉันซื้อมาอยู่ในจำพวกที่เขาเอาของซึ่งจะทิ้งเสีย มาทำกลับให้ใช้เปนประโยชน์ได้ อย่างหนึ่งคือเอาจานเสียงที่สึกเสียแล้วมากัดทำเปนกระบะ อีกอย่างหนึ่งเอาแผ่นตะกั่วย้อมสีต่างๆ ที่ห่อช๊อกกอเล็ตมาตัดปิดเปนลายชามแก้ว อนึ่งหญิงโหลกลับเปนโอกาสที่จะฝากของ หม่อมฉันให้เที่ยวดูลูกไม้ เวลานี้ลูกไม้ที่ดีจับมีขึ้นแต่ลูกองุ่น แต่ว่ามาตามคราวเมล์ทุกวันพฤหัสบดี หม่อมฉันสั่งให้เขาซื้อจะได้หรือไม่ได้ยังไม่ทราบ ถ้าได้จะฝากมาเปนของให้คุณโตกับหลาน ๆ ที่เติบใหญ่ ส่วนหลานที่ยังเด็กนั้นมีตุ๊กกระตายี่ปุ่นมาขายใหม่อย่างหนึ่งทำเปนคนลงปาราชุตเห็นแปลกดี หม่อมฉันจึงส่งมาให้เล่นคนละอัน

หม่อมฉันยินดีที่โปรดเรื่องเมืองตะกั่วป่า ได้ส่งมาถวายกับจดหมายฉะบับนี้อีกตอนหนึ่ง แต่ยังไม่จบเรื่องจะยังมีต่อไปอีก เพราะเมื่อมานึกรวบรวมเรื่องเมืองตะกั่วป่า อันเกี่ยวกับหัวเมืองทางฝ่ายทะเลตะวันตก มีเรื่องที่ยังไม่รู้กันแพร่หลายอยู่มาก นึกว่าไหนๆ ได้ค้นเขียนลงเปนลายลักษณ์อักษร ก็จะเขียนไว้เสียด้วยกัน จะได้เปนประโยชน์​แก่บุคคลภายหน้าด้วย แต่ความที่หม่อมฉันเขียนถวาย รายการคงจะพลาดพลั้งบ้างมิมากก็น้อย เพราะเขียนด้วยความจำไม่มีหนังสือสอบที่ปีนังนี้

หม่อมฉันได้งดเขียนหนังสือสำหรับพิมพ์โฆษณาในสมัยนี้มานานแล้ว บัดนี้มีความจำเปนเกิดขึ้นจะต้องแต่งให้เขาพิมพ์เรื่อง ๑ คือประวัติของพระยาพฤฒาธิบดี (อ่อน โกมลวรรธน) ด้วยพวกลูกเขาวิงวอนขอให้หม่อมฉันแต่ง เพื่อจะพิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพพระยาพฤฒาธิบดี ท่านเคยเปนอาจารย์และเปนโอกาสครั้งหลังที่หม่อมฉันจะสนองคุณ ทั้งมีแต่หม่อมฉันคนเดียวที่รู้เรื่องประวัติพระยาพฤฒาธิบดีโดยพิสดาร จึงไม่ขัดเขา.