๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๑ น

ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

​วันที่ ๕ เมษายน ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

สงสัยคำ อาทมาฏ อันเปนชื่อกรมอันหนึ่ง เคยได้ยินคนอธิบายว่า อาจสามารถ หากเขียนผิด แต่ฉันไม่เชื่อ หากจะเดาว่าเปนภาษาบาลีสํสกฤต ก็น่าจะเปน อาตฺม+อฏฺฏ แต่มีใน พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒ ว่าสมิงอาทมาฏออกไปสืบราชการทัพ จับเอามอญูหรือพะม่าเข้ามาไต่สวนเอาข่าวทัพ คำว่า สมิง ทำให้เข้าใจว่าเปนยศมอญ จึ่งพาให้เข้าใจไปว่าคำ อาทมาฏ เปนคำมอญ เปนบรรดาศักดิของมอญ แล้วชื่อกรมจะเปนชื่อตามหัวหน้ากรมนั้น ไม่ประหลาด มีถมไป ขอท่านช่วยตรวจพจนานุกรมภาษามอญดูด้วยที จะมีคำอะไรที่คล้าย อาทมาฏ บ้างหรือไม่ ตัวสกดจะเอาเปนนิยมไม่ได้ คงพุ่ง หรือจะค้นถามพวกมอญเข้าประกอบด้วยก็ยิ่งดี

อาตฺม+อฏฺฏ ที่เขียนไว้ข้างต้นนั้น เปนเขียนโดยเดา เอาสํสกฤตกับมคธปนกัน ได้ตรวจดูพจนานกรมสํสกฤต มีคำตรงเหมือนอย่างเดาไว้ แต่เปนคำสํสกฤตล้วน อาตมารถ ดังนี้ แปลให้ไว้ว่า for one’s own sake จะเอาเปนว่าถูกได้หรือไม่