๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๑ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๖ มิถุนายน ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

ฉันอ่าน ฉันท์สดุดีลาไพร พบใช้คำว่า

มีคำ นิ ติดอยู่กับเลิศ ทำให้นึกถึงที่ท่านเคยถามคำ สนุกนิ ฉันก็จน เมื่อมาพบเข้าในที่นี้ ทำให้รู้ชัดว่าคำ นิ ต้องเปนอีกคำหนึ่งต่างหาก ไม่ติดแฝดกับคำ เลิศ เปนแน่ ในคำ สนุก ก็คงเหมือนกับ นิ ไม่ได้ติดแฝดกับคำ สนุก นั้นเลย หากเข้าใจผิด เขียนผิดไปเท่านั้ คำพูดเราใช้ นิ กันอยู่ก็มี คิดว่าจะได้แก่ นี่ นี้ น่ะ ได้แก่ นั่น นั้น นะ ได้แก่ หนา นา

อีกคำหนึ่ง ไพเราะ เดิมนึกว่ายืดออกมาแต่ เพราะ แต่มาพบในฉันท์สดุดีอวยสังเวย (พระไพร) ว่า

แต่ฉันท์นี้แต่งขึ้นในโครงภาษาเขมร เปนกัมพุชภาคยืนพื้น ถ้าหากถือเอาคำในนั้นเปนหลัก คำ ไพ ซึ่งอยู่ข้างหน้าก็เปน พิ หลุดเปนอีกคำหนึ่งไปเสียเหมือนกัน อีกบทหนึ่งมีว่า

คิดว่าเขมรอ่าน พ เปน ป คำ พิ ก็เปน ปิ อยู่เอง ถ้าคิดถูก คำ พิเราะห ก็ได้แก่ ไพเราะ จมเข้าไปอีกเกลียวหนึ่ง ลางที่คำ เพราะ จะหดห้วนจากคำ พิเราะ ก็จะเปนได้ เคยลำบากใจมาลางคราวแล้ว จะเขียน เพราะ ในทาง​พูดถึงเสียง เขียนไม่ลง เหตุไปปนเปกับ เพราะ ซึ่งหมายความไปทางคล้าย ด้วย นั้นเสีย ที่จริงเขลา ถ้าหากว่า ไพเราะ ยืดมาจาก เพราะ ก็ควรจะเปน พำเราะ ที่แท้อาจเปน พิเราะ นั้นแหละ ออกเสียง พิ หดสั้น กลายกล้ำเปน เพราะ ไปเสีย ตัว ห การันต์ก็คือแทนวิสัญชนี แต่เขมรก็หลงเอาเข้าทั้งวิสัญชนี และ ห การันต์

จะแจ้งรายงานในเรื่องเก่าต่อไป ด้วยเมื่อวานนี้ไปเผาศพ เขาแจกหนังสือซึ่งมีตรามังกรอยู่ที่หน้าสมุด จึงชูให้กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์เธอดู และบอกเธอว่า มังกรเก่าตัวสั้น ๆ อย่างนี้ ทีจะมาแต่พวกสัตว์เสือกคลาน มีจรเข้เปนต้น ที่ทำเปนงูมีตีนนั้นหลงเปนแน่ เพราะสัตว์พวกงูที่มีตีนนั้นไม่มี กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์เธอให้ความเห็นไปอีกทางหนึ่งว่า มังกรนั้นถูกลากเข้าไปสู่ มกระ สิง ถูกลากเข้าไปสู่ สีหะ ฉันก็สดุ้งใจได้คิด เคยสงสัยมาแล้วว่า มังกร ตัว ง มาแต่ไหน ในภาษาบาลีสํสกฤตไม่มีตัว ง เมื่อมาถูกทักเข้าครั้งนี้ จึงนึกได้ต่อไปว่า เราเรียกกันว่า แมงกอน ด้วยซ้ำ แต่นึกเสียว่าเรียกผิด

เสาที่สำหรับผูกช้างยืนโรง กรมหมื่นศรีสุเรนทร์เรียกว่า จลุง กรมสมเด็จพระปรมานุชิตเรียกว่า จรลุง ที่พูดกันทั่วไปเรียกว่า ตลุง อันนี้ก็เหมือนกันกับคำ จรเข้ จเข้ ตเฆ่ ต กับ จ แทนกันได้ จร ทำให้หรูขึ้น แต่ที่แท้ก็อ่านเปนเสียง จ ตัวเดียว อย่างเช่นว่า จรจรัล ก็อ่าน จอระจัน ไม่ได้อ่านว่า จะระจะรัน