๑๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ ยส

​กรมศิลปากร

วันที่ ๑๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๑

ขอประทานกราบทูล ทรงทราบใต้ฝ่าพระบาท

ข้าพระพุทธเจ้าได้รับลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๑๕ ทรงพระเมตตาประทานคำย่อเรื่องปันหยีสะมิรัง ฉะบับหนึ่งมายังข้าพระพุทธเจ้า พระเดชพระคุณล้นเกล้า ฯ หาที่สุดมิได้

ที่หอพระสมุดมีเรื่องอิเหนาอยู่แฟ้มหนึ่ง เป็นตัวเขียนด้วยดินสอดำขนาดราวสามสี่ร้อยหน้ากระดาษฟูลสแก๊ป นัยว่าสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพโปรดให้ขุนนิกร ฯ ข้าราชการกระทรวงมหาดไทย แปลจากฉะบับภาษามะลายู ข้าพระพุทธเจ้าได้ตรวจสอบดูกับฉะบับที่ประทานมา ปรากฏว่า มีความคล้ายคลึงกันมาก ชื่อบุคคลก็ตรงกัน แต่บางชื่อก็ไขว้เขวกันบ้าง แต่เมื่อรวมความก็เห็นด้วยเกล้า ฯ ว่า จะเป็นฉะบับเดียวกัน

ข้าพระพุทธเจ้าคิดด้วยเกล้าฯว่า เรื่องอิเหนาเห็นจะเป็นทำนองเดียวกับเรื่องรามายณะของชะวามะลายู คือมีฉะบับที่เป็นต้นเดิมเรื่องหนึ่ง และฉะบับที่เป็นสามัญอ่านกันเรื่องหนึ่ง เรื่องจะมาไขว้เขวในตอนที่เล่าต่อปากกันมาเมื่อสมัยที่เข้ารีดอิสลามแล้ว หนังสือที่ว่าด้วยเรื่องของเก่าน่าจะเสื่อมไป มีฉะบับหาได้ยาก จะมีเหลืออยู่ก็ที่ต่อปากกันไว้ เหตุนี้จึ่งปรากฏในตอนท้ายพระราชนิพนธ์เรื่องอิเหนาว่า เป็นเรื่องได้มาจากการบอกเล่า ข้าพระพุทธเจ้าเคยเสาะหารามายณะภาษามะลายูที่ในปัตตานี คงได้ความว่ามีฉะบับพิมพ์เป็นภาษามะลายูอยู่เล่มเดียว เป็นของพระยาเมือง แต่กระนั้นยังถูกยืมไปทางกลันตัน เพราะที่เมืองนั้นว่าก็หาฉะบับไม่ได้ ฉะบับที่แปลจากมะลายูเป็นอังกฤษมีอยู่สามสำนวน แต่ก็มีเรื่องสับสนปน ๆ กัน นำเอาคติของอิสลามเข้าไปแซกแซงอยู่ด้วย บางสำนวนก็มีข้อความแปลกออกไปมาก ข้าพระพุทธเจ้าวานผู้ที่อยู่ในปัตตานีลองซักเอาเรื่องจากพวกแขกดาหลัง เพราะพวกเหล่านี้มีอาชีพเชิดหนัง ​บางทีจะได้เรื่องแปลกมาบ้าง คงได้ความว่า พวกดาหลังเหล่านั้นรู้เรื่องรามายณะเพียงบางตอน คนหนึ่งๆก็รู้แต่ตอนหนึ่งๆ เวลาเล่นหนังก็เล่นได้แต่ตอนที่ชำนาญเท่านั้น ซ้ำยังแก้ไขเพิ่มเติมเอาตามความคิดความอ่านของตนด้วยอีกชั้นหนึ่ง เรื่องที่เขาจดมาให้ข้าพระพุทธเจ้า แม้เป็นตอนเดียวกัน ต่างดาหลังก็ต่างมีเรื่องไปคนละทาง จะทราบได้แต่ว่ามีเค้าเป็นรามายณะเท่านั้น ข้าพระพุทธเจ้าเชื่อด้วยเกล้า ฯ ว่าเรื่อง อิเหนาก็จะเป็นอย่างที่กราบทูลมานี้ จึงหาต้นฉะบับในชะวามะลายูมาเปรียบเทียบให้ตรงกันทั้งเรื่องไม่ได้ ทั้งนี้จะผิดถูกสถานไร ขอรับพระบารมีปกเกล้า ฯ เป็นที่พึ่ง แล้วแต่จะทรงพระกรุณา

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า พระยาอนุมานราชธน

ขอประทานกราบทูล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัดติวงศ์

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ