๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๑ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

จะแจ้งรายงานเรื่องคำ ยกทองล่องจวนเจตคลี ให้ท่านทราบ ว่าฉันได้ทูลหารือสมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ออกไปถึงคำนั้น โปรดประทานพระดำรัสอธิบายมาว่า สมปักล่องจวน ซึ่งฉันไม่ทราบว่าเปนผ้าสมปักชะนิดไรนั้น ทรงทราบอยู่ว่าเปนผ้าท้องพื้นมีเชิงลาย (คำ ท้องพื้น หมายความว่ากลางเปนสีเดียวไม่มีลาย ดุจผ้าพื้นฉะนั้น) ผ้าสมปักชะนิดนั้นฉันก็เคยเห็น แต่ปรับกันเข้าไม่ได้ว่ามันชื่อสมปักล่องจวน ทรงสันนิษฐานตามแนวนั้นว่า ยกทองล่องจวน จะเปนผ้าที่ทอทองยกเปนลายแต่เชิง ส่วนท้องพื้นเปนไหมเกลี้ยงสีเดียวอย่างที่ทุกวันนี้เรียกกันว่าผ้าม่วงเชิงนั้น ถ้าตามที่ทรงสันนิษฐานอย่างนี้เปนถูกแล้ว ผ้าล่องจวนทั้งหลายก็ตกเปนผ้าท้องพื้นเชิงลายสิ้นด้วยกัน ส่วนคำ เจตคลี นั้น ทรงสันนิษฐานว่าจะเปนชื่อตำบลที่ทำผ้าอันนั้น เช่นเดียวกับฉลองพระองค์ ครุยปัตตะหล่า นั่นก็คือเย็บขึ้นด้วยผ้าที่ทำมาแต่เมืองปัตตะหล่าในอินเดีย ซึ่งฝรั่งเขียนชื่อเปนหนังสือฝรั่งว่า Pataila

ตามที่ทรงสันนิษฐานเช่นนี้ จะถูกหรือผิดก็ตามที ฉันก็บอกมาให้ท่านทราบไว้ เพื่อตราไว้พิจารณาสอบสวนต่อไป