๑๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๑ น

ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

​วันที่ ๑๘ เมษายน ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

ได้รับหนังสือของท่าน ลงวันที่ ๑๖ ว่าด้วยเรื่อง เซี่ยวกาง นั้นแล้ว คำทักของท่านทำเอาฉันหัวปัก ด้วยนึกหาตัวอย่างรูปเซี่ยวกางนอกกรุงเทพ ฯ ออกไปได้แต่แห่งเดียว ที่บานประตูหูช้างรั้วกั้นหน้าพระชินราช แต่ฉันก็ยอมว่าเปนของใหม่ในชั้นกรุงรัตนโกสินทร์ ของประกอบกันที่นั่นเช่นสาหร่ายรวงผึ้งประจุช่องเสาที่รั้วนั้นกั้น ตลอดจนฐานชุกชีที่รององค์พระชินราช เปนของทำใหม่ทั้งนั้น มีแต่องค์พระและฐานทองหล่อ กับซุ้มเรือนแก้วเท่านั้นที่เปนของเก่า คิดดูตัวอย่างของเก่า ๆ ที่ทำวางไว้เปนสิ่งเฝ้าประตูและเชิงบันได มีรูปสิงห์เกือบทุกพวกทุกภาษา ถัดมาจากสิงห์ก็เปนยักษ์เปนเทวดา จะหารูปเซี่ยวกางไม่มี มีหนังสือเก่า ๆ กล่าวไว้อีกอย่างหนึ่งเรียกว่า ภาพยนตร์ เปนของผูกขึ้นด้วยเวทมนตร์ รูปร่างเปนอย่างไรไม่ปรากฏ แต่ท่วงทีมีอำนาจไปทางยักษ์

ฉันยอมแล้วว่า เขี้ยวกาง ไม่ใช่ของเก่า เปนของผูกขึ้นเลียนรูปภาพทวารบาลของจีน เอาเครื่องแต่งตัวอย่างไทยประติดประต่อเข้า แต่งให้ท่วงทีคล้ายรูปภาพจีน สิงห์โตที่เหยียบนั้นก็เห็นจะมาแต่รูปสิงห์โตเฝ้าประตูกะไดของเดิมนั้นเอง ที่ชื่อว่า เซี่ยวกาง ทีก็เปนภาษาจีน คงจะตอนภาษาจีนมา ฉันนึกขึ้นได้ว่า ในกระทรวงโยธาธิการแต่ก่อน มีคนคนหนึ่งเปนพันโรง ชื่อนายป็อก เปนคนไม่เต็มเต็ง เรียกกันว่า เซี้ยวกัง ฉันได้นึกว่าชื่อนี้คล้ายกับ เซี่ยวกาง จึงได้ซักเขาว่าหมายถึงอะไร แปลว่ากะไร ภาษาอะไร เขาบอกว่าเปนคำจีน แปลว่าลิงบ้า เซี้ยว นั้นเคยทราบว่าเปนภาษาจีนแปลว่าบ้า แต่ กัง นั้นเคยทราบแต่ว่าเปนชื่อลิงชะนิดหนึ่ง ไม่เคยทราบว่าจีนเรียกลิงว่า กัง คำว่ากังเห็นจีนเรียกเปนชื่อแคว้นก็มี เช่นแคว้น​จิตกัง เชื่อว่า กัง ในชื่อแคว้นคงเปนคำดี ไม่ใช่หมายว่าลิง คำจีนที่มีเสียงเหมือนกันแต่หมายความต่างกันนั้นมีมากนัก เขาว่าตัวหนังสือไม่เหมือนกัน พจนานุกรมภาษาจีน ฉันก็หามาไว้มี แต่เสียใจที่ช่วยไม่ได้ ถ้าได้แต่เสียงมาแล้วเปนจนแต้ม หาอะไรไม่ได้ ด้วยเขาเรียงตามเสียงคำหลวง คำที่เราได้มามักเปนภาษาจีนข้างใต้ ที่จริงเขาก็บอกไว้เหมือนกัน ว่าคำนั้นภาษาไร ออกเสียงอย่างไร แต่บอกเปนแจกลูก ถ้าเราไม่ได้แม่แล้วจะหาลูกย่อมไม่ได้อยู่เอง

ท่านรับจะค้น ทวารบาล วิหารบาล ทางมหายานให้นั้น อย่าค้นเลย เหนื่อยเปล่า ๆ ไม่เปนแก่นสารอะไรดอก ฉันไม่ต้องการจะใช้คำ เซี่ยวกาง ในธุระอะไรอย่างจริงจัง ถามท่านมาก็เผื่อว่าท่านจะรู้อะไรในคำนั้นอยู่บ้างแล้วจะได้บอก ฉันจะได้พลอยรู้ด้วยเท่านั้น

สวดมนต์ภาษาไทยนั้นเข้าใจว่ามีอยู่มาก มีคนรับจะสืบหามาให้ก็ดีแล้ว เมื่อได้มาเราก็เลือกเอา อะไรดีก็เอาไว้ อะไรเหลวไหลก็ทิ้งเสีย