๒๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ ยส (๒)

กรมศิลปากร

วันที่ ๒๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๑

ขอประทานกราบทูล ทรงทราบใต้ฝ่าพระบาท

ข้าพระพุทธเจ้าได้รับลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๑๙ เดือนนี้ ทรงปรารภถึงการนับถือผี ตามที่ตรัสมานั้น เป็นความจริงแน่แท้ ฝรั่งคนหนึ่งเขียนเรื่องความเชื่อถือไว้ว่า ถ้าลองสะกิดผิวหนังคนที่เป็นอารยชนดู ก็จะพบอนารยภาพพื้นป่าเถื่อนซ่อนอยู่ใต้ผิวหนังนั้นเต็ม เพราะมนุษย์ จะมีเพศผิวพรรณต่างๆ กัน แต่ก็มาจากประเภทเดียวด้วยกันทั้งนั้น จะแตกต่างกันก็ในส่วนภายนอก ลึกเข้าไปก็เป็นอย่างเดียวกันหมด มนุษย์ที่นับว่าเจริญก็เปรียบเหมือนยอดไม้ ที่ยังไม่เจริญเปรียบได้ด้วยรากไม้ เขยิบขึ้นมาก็ถึงลำต้นและกิ่งก้านสาขา ล้วนเป็นต้นไม้ต้นเดียวกันทั้งหมด

ม่าน ทีใช้เป็นชื่อพม่า คงเป็นคำเดียวกับ ม่านจื๊อ ในภาษาจีน จีนเรียกชนชาติต่าง ๆ ที่อยู่ตอนใต้ว่า เมี่ยวจื๊อ หรือ ม่านจื๊อ รวมทั้งหมด ไม่กำหนดแยกพวกแยกชาติ นอกจากจะเติมคำประกอบบอกลักษณะลงไป ที่แยกเป็น เมี่ยว (แม้ว คงเป็นคำเดียวกันกับ เมี่ยว) และ ม่าน เพียงแต่ เมี่ยว เป็นพวกที่ปกครองเป็นบ้านเป็นเมือง มีความเจริญดีกว่า ม่าน เท่านั้น คำว่า ม่าน ที่ติดมาเป็นชื่อพม่า ก็คงเป็นด้วยถือกันว่า สืบมาจาก​ชาติเหล่านี้พวกหนึ่ง เพราะชาติที่นับอยู่ในตระกูล ธิเบต-พม่า ยังมีอยู่มาก พวกในแดนตะวันตกเฉียงใต้ของจีน ตอนที่ต่อกับธิเบตและพม่า ก็คงจะมาจากพวก ม่าน เหล่านี้พวกหนึ่ง ข้าพระพุทธเจ้าเคยอ่านเรื่องราวของชาติเหล่านี้ ซึ่งฝรั่งแปลออกจากหนังสือจีน เวลาอ่าน มุ่งหาแต่ข้อความบางอย่าง จึงอ่านข้าม ๆ ไป ไม่ได้สังเกตในเรื่องประเพณีทำศพของชาติเหล่านี้ ว่าจะมีกล่าวไว้หรือไม่ ข้าพระพุทธเจ้าจะค้นอ่านดูอีกครั้งหนึ่ง เพราะได้จดชื่อและเล่มหนังสือนั้นไว้แล้ว

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า

ขอประทานกราบทูล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัดติวงศ์