๑๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๑๙ ตุลาคม ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

หนังสือของท่านลงวันที่ ๑๗ ตุลาคม ได้รับแล้ว

เรื่องพระจุฬามณี เห็นเค้าว่าเกี่ยวกับพระศรีอาริย์ ส่วนพระมาลัยนั้น คงมืดอยู่ทั้งแปดด้าน

เรื่องยันตร์ที่ตุ๊กตา ฉันเห็นด้วยว่าเปนอันเดียวกันกับที่พราหมณ์ทำ ตัวอย่างที่พราหมณ์ศาสตรีว่า ปกติการลงยันตร์ที่เราทำกันก็ต้องเรียกสูตร ไม่ใช่ลงเฉย ๆ แต่ก่อนนั้นพราหมณ์ทำตัวคงเปนทั้งเรียกสูตร และเอานิ้วลงอวยวในตัวเปนยันตร์ด้วย แล้วก็เรียวลงเปนแต่เรียกสูตร ส่วนที่ลากนิ้วเปนยันตร์นั้น คงเหลือแต่เอานิ้วแตะลงเฉย ๆ พวกโรมันคาโธลิกแตะอวยวในตัว สมมตว่าเปนไม้กางเขนนั้น ก็เปนอันเดียวกันกับที่พราหมณ์ทำตัวนั้นเอง ไม่มีที่สงสัยเปนแน่ว่ามาแต่ครูเดียวกัน ฝรั่งเขาก็ยอมรับว่าเขามาแต่พวกอารยัน คำฝรั่งหลายคำพ้องกันกับภาษาบาลีสํสกฤต อาจารย์โมเนียวิลเลียมส์ก็ลงไว้ในพจนานุกรมของท่าน ขอให้สังเกตว่ายันตร์ที่ฉันเขียนมาให้นั้นมี ँ มี ○ เหมือน โอม ของเรา แต่มี | เบื้องบนแทน <img>

บุษบกไม้จันทน์นั้น ฉันทราบแน่แต่ว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชชกาลที่ ๔ ทรงสร้าง แต่จะสร้างตั้งอะไร ตั้งไว้ที่ไหน ดูเหมือนจะเปนที่พระพุทธมณเฑียร เหล่านี้ความรู้ฉันเลือนเต็มที แล้วรื้อพระพุทธมณเฑียร จะยกบุษบกจันทน์ไปไว้ที่ไหน สมเด็จกรมพระสวัสด์จึ่งฉวยเอาไป ฉันไม่ทราบทั้งนั้น ขอเวลาให้ฉันสืบดูก่อน ได้ความประการใด จะบอกท่านทีหลัง

ในการที่ทรงสร้างบุษบกไม้จันทน์นั้น คิดว่าน่าจะเปนพระราชดำริ​เทียบด้วยคำ วิมานจันทน์ ตำหนักจันทน์ พระเสาวคนธกุฎี แต่ก่อนนี้เราทำเรือนกันด้วยไม้ทั้งนั้น จะเปนว่าบ้านคนสามัญทำด้วยไม้สัพเพเหระ แต่พระตำหนักพระที่นั่งทำด้วยไม้ดี ๆ คือ ไม้หอม คำ เวียงจันทร์ วังจันทร์ ฉันคิดว่าเปน จันทน์ ไม่ใช่ จันทร์ วัง กับ เวียง ก็คิดว่าเปนคำเดียวกัน เห็นใกล้กันหนัก อาจเปนเสียงพูดเพี้ยนได้ ภายหลังความหมายจึ่งต่างกันไปเสีย วัง เปนบ้าน เวียง เปนเมือง แต่ถ้าจะว่าไปก็เปนอันเดียวกันนั้นเอง บ้านเปนเอกพจน์ เมืองเปนพหูพจน์เท่านั้น ชื่อวังจันทร์ (จันทน์) เท่าที่รู้เปนชื่อวังที่พิษณุโลก เข้าใจว่า สมเด็จพระนเรศวรเมื่อเปนอุปราชอยู่พิษณุโลกประทับอยูที่วังนั้น ครั้นยกเข้ามาอยู่ในกรุง สร้างวังใหม่ประทับอยู่ จึ่งเรียกวังนั้นว่าวังหน้า คือรับหน้าศึก คงจะให้ชื่อวังว่าวังจันทร์ ตามชื่อวังที่ประทับ ณ พิษณุโลก ภายหลังความเข้าใจตกเปนวังจันทร์หรือวังหน้าเปนนามเดียวกัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชชกาลที่ ๒ เมื่อทรงดำรงพระยศเปนมกุฎราชกุมาร ตำแหน่งวังหน้า จึงทรงถ่ายทอดเอาชื่อนั้น มาตั้งเปนชื่อวังที่ประทับที่นครปฐม และกรุงเทพ ฯ ฉันเห็นดังนี้ ถูกผิดขอโทษ