๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ น (๒)

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๑๙ พฤษภาคม ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

ได้รับหนังสือของท่าน ลงวันที่ ๑๒ เรื่องไล่ผี รู้สึกซึมทราบเปนอันมาก

ใครอย่าคุยโตไปเสียให้ยากเลย ย่อมนับถือผือยู่ด้วยกันทั้งนั้น God คืออะไร ผีหรือมิใช่ พูดอย่างเบี่ยงบ่ายก็ว่าเทวดา เทวดาพวกชาวอีศานก็เรียกว่า ผีฟ้า ฉันเห็นเปนถูกต้อง บรรดาศาสนาก็มีพระพุทธเรานี้แหละที่ไม่ใช่ผี แม้กระนั้นชาวเราก็ยังยกให้เป็นผีอยู่นั่นเอง มีปฏิญญากันว่าให้พระแก้วหักคอ ที่แท้พระพุทธเจ้าจะไม่ทำร้ายใครเลย หากแต่เราเคยถือผีมาก่อน จึงจัดการให้พระพุทธเจ้าเปนผี พระพุทธเจ้าต้องมีอำนาจผิดจากคนสามัญ ไม่ฉะนั้นก็ไม่มีคนนับถือ

อันว่าผีนั้นเห็นจะแยกออกได้เปน ๒ พวก คือ ผีดีพวกหนึ่ง ผีร้ายพวกหนึ่ง ผีดีนั้นช่วยคนก็ได้ลงโทษคนก็ได้ แล้วแต่อารมณ์จะพึงพอใจ ส่วนผีร้ายนั้นมีแต่จะข่มเหงคนประตูเดียว บรรดาโรคอันเปนไปโดยธรรมดาพวกที่เรียกว่าล้าหลังก็คิดว่าผีนำเอามาให้ทั้งนั้น จึงต้องขับไล่ไสส่งเอาไปฝัง เอาไปทิ้งน้ำ คนดีมีวิชาซึ่งสามารถจะไล่ผีร้ายได้ต้องมีเครื่องมือ คือ มีดหมอ หวายลงคาถา ทั้งกรวดซายสำหรับขว้างหัวให้หนีไป ตลอดถึงประทัดและปืนเปนต้น อายุฉันก็ได้เห็นมามาก ที่ขับผีจากคนเปนโรคต่าง ๆ เช่น ฝีดาษเปนต้น แต่เดี๋ยวนี้เลิกกันไปหมดแล้ว ส่วนผีดีนั้นดูไม่ยาก ทำอะไรให้ถูกใจ มีเส้นวักตั๊กแตนหรือกล่าวคำเยินยอเปนต้น ก็งดสิ่งร้ายให้สิ่งดีได้

เรื่องมัดศพนั่งนั้น ฉันตั้งใจสืบประเพณีมาหนักทีเดียว แต่ไม่ได้เรื่องเลย แต่แรกคิดว่ามาทางอินเดีย แต่สืบดูทางอินเดียก็ไม่พบ เรื่อง​ราวที่ท่านพบเก็บมาบอกให้นั้นก็รัวเต็มที แต่ก็ดีอยู่ที่มีเค้าว่าการมัดศพนั่งนั้น เปนประเพณีมาทางจีนใต้ ถ้าท่านพบอะไรที่กล่าวละเอียดไปกว่าที่พบแล้ว ขอช่วยบอกด้วย คำ ม่านจือ ม่าน นั้นเราเคยเข้าใจกันว่าพม่า