๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ น

130 Nijland weg Bandoeng Java

​วันที่ ๑๕ กันยายน ๒๔๘๑

พระยาอนุมานราชธน

จะบอกรายงานในการที่ฉันไปชวาเที่ยวนี้ ได้พบอักขระซึ่งคล้ายกับโอมของเราเข้าที่มิวเซียมเมืองเดนปาซา (Denpasar) ในเกาะบาหลี ที่นั่นมีตุกตาชายเปลือยกายตัวหนึ่ง แกะด้วยไม้ขาว สูงประมาณสักสามสิบสี่สิบเซนติเมตร มีจารอักขระลบเขม่าไว้ห้าแห่ง ที่คอ ที่กลางอก ที่ขวาอก ที่ซ้ายอก และที่ท้องน้อย เปนตุกตาของเก่า เห็นจะไม่มีใครสามารถแปลได้ ลักษณะอักขระเปนดั่งนี้

<img>

อนึ่ง ฉันหาหนังสือ รามเกียรติ์ ได้จากร้านขายหนังสือเก่ามาเล่ม ๑ ใหญ่ถนัดใจ ตีพิมพ์เปนอักษรโรมัน มีรูปฉลักที่ปรัมบานัน และที่ปนะตารัน แล้วมีรูปภาพฉลักหนัง ทั้งหนังสือก็มีโคเตชั่น กลอนเก่าอยู่มาก แต่เปน​ภาษาซุนดา หมดปัญญาที่จะรู้อะไรได้ ฉันจึ่งมอบถวายทูลกระหม่อมชาย ท่านทรงหาครูผู้รู้ ชื่อ บรมวิชัย มาให้ตรวจดู เขาแปลแต่จำเพาะที่บอกรูปถวายเปนภาษามลายู แล้วทูลกระหม่อมทรงแปลเปนภาษาไทย ตามศัพท์ประทานอีกต่อหนึ่ง ได้เท่านั้นก็ดีมากแล้ว จะแปลหมดนั้นไม่ไหวอยู่เอง เมื่อฉันกลับมาถึงบ้านแล้วจะให้ท่านดู