๑๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๙ น (๓)

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๗๙

พระยาอนุมานราชธน

หนังสือของท่านลงวันที่ ๖ บอกเรื่องตีพิมพ์พระราชนิพนธ์วิจารณพงศาวดาร กับพระราชนิพนธ์วิจารณเรื่องวังหน้านั้น ได้รับทราบความแล้ว

การเก็บพระราชนิพนธ์มาตีพิมพ์เสียให้หมดนั้น เปนการดี ควรกระทำ แต่การที่จะเรียงลำดับเอาเรื่องไรไว้ก่อนไว้หลังนั้น อาจทำได้โดยอเนกนัย เช่น จะเรียงตามวันที่ทรงพระราชนิพนธ์ก็ได้ หรือจะเรียงตามเรื่องเก่าเอาไว้หน้าเรื่องใหม่เอาไว้หลังก็เห็นว่าได้ ไม่เห็นขัดขวางอะไร

ว่าจำเพาะหนังสือซึ่งคิดจะตีพิมพ์ในคราวนี้ เรียงตามเรื่องดีกว่าเรียงตามวัน ด้วยเปนหนังสือหลายฉะบับอันเกี่ยวกันกับเก็บเอามาประติดประต่อ ถ้าเรียงตามวันแล้วเรื่องจะไขว้เขวกระจุยกระจายแตกกันไปหมด

ประกาศสองเรื่องซึ่งท่านตัดสินใจตกลงว่าควรเอาลงนั้น ฉันตรวจดูความซึ่งท่านคัดให้ไปก็เห็นชอบด้วยว่าควรเอาลง แต่สงสัยในถ้อยคำอยู่มาก เช่นพระนามพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงในประกาศเฉลิมพระปรมาภิไธย รู้สึกว่าผิดกับที่ฉันจำไว้ได้เปนหลายแห่ง จะให้ตัวอย่างสักแห่งหนึ่ง เช่น สุธาธิการสังสฤษดิ์ ฉันจำได้ว่า สุภาธิการรังสฤษดิ์ ผิดกันไม่ใช่เล็กน้อย และสังเกตได้ว่ามีแก้อักษรไปแล้วหลายแห่งด้วย เช่น พินิตประชานารถ ก็แก้เปน พินิจ เพราะไม่รู้ว่าคำ พินิต สกด ต มีในโลก ขอท่านจงระวังให้ดีหน่อย สำเนาประกาศทั้งสองฉะบับซึ่งคัดไปให้ดูนั้นบ่งไว้ว่าคัดจากกฎหมาย ย่อมคัดลอกกันไปหลายต่อกว่าจะถึงกฎหมายซึ่งเอาไปตีพิมพ์รวม ถ้าหากมีนักเลงดีส่งเดชแก้อย่าง หาบโล่ห์ หอสมุดจะเจ็บมากที่สุด ขอให้ท่านเลือกดูต้นฉะบับที่ใกล้ที่สุด เช่น ราชกิจจานุเบกษา กับนึก​ได้ว่ากรมพระสมมตอมรพันธทรงเก็บประกาศต่าง ๆ รวมตีพิมพ์ไว้ก็มี โดยได้ทรงตรวจเองอย่างถี่ถ้วน หนังสือซึ่งออกชื่อมาแล้วนั้นและ จะพึงไว้ใจได้ จะไปเที่ยวคัดเอาหนังสือซึ่งออกกันต่อ ๆ ไปตั้ง ๑๐ ต่อแล้วมาลง เห็นเปนอันตรายที่สุด

พระดำรัสสมเด็จกรมพระยาดำรง ซึ่งตรัสทักว่าพระราชวิจารณเรื่องวังหน้าศักราชผิดนั้น ไม่ยากอะไร ที่ไหนผิดลงฟุตโนตเรียกว่าสอบใหม่ได้ความภายหลังว่าเช่นนั้น ก็แล้วกัน