๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๐ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๔๘๐

พระยาอนุมานราชธน

ขอโทษที่ได้รับหนังสือของท่านซึ่งลงวันที่ ๑๓ ตุลาคม ควรที่จะตอบเสียนานแล้ว แต่เพิ่งจะได้ตอบในวันนี้ ด้วยผัดวันประกันพรุ่งมา เพราะไปหมกมุ่นเสียในธุระอันต้องเร่งทำ แม้จะได้ตอบในวันนี้ ก็จะขอตอบแต่ข้อถามข้างท้ายข้อเดียวเสียก่อน เพราะเปนธุรการ เพื่อท่านจะได้ทำให้สำเร็จกิจไปก่อน ส่วนข้ออื่นนั้นจัดว่าเปนของเล่น จะตอบให้ความเห็นต่อภายหลัง

คำอธิบายของท่านในเรื่องเขื่อนเพชรนั้นหาถูกไม่ อันชื่อว่าเขื่อนเพชรนั้น มีลักษณเปนตึกแถว ผนังหลังตันหันออกมาข้างนอก เปนของมีแต่ในพระราชฐาน ทำฉะเพาะตรงที่แบ่งข้างหน้ากับข้างในต่อกัน ข้อประสงค์ก็ต้องการให้เปนกำแพงกั้นนั้นเอง แต่ถ้าทำเปนกำแพงแล้วใช้การได้อย่างเดียว จึ่งทำเปนตึกแถว ให้ข้างในเปนที่ใช้การอื่นได้อีกด้วย ผนังหลังซึ่งหันออกมาข้างนอกนั้นมีส่วนสูงพอเปนกำแพงได้ แลชายคาที่ต่อกับผนังเคยเห็นทำแต่เปนบัวปูนไม่มีไขรา เข้าใจว่าเพื่อจะไม่ให้มีที่เกาะเหนี่ยวป่ายปีนเข้าได้ง่าย

ต่อไปนี้ได้คิดวินิจฉัยในชื่อ เขื่อนเพชร หมายความว่าเขื่อนแขง เขื่อนทำลายไม่รู้ทะลาย เขื่อน จะแปลว่าอะไร มีที่ใช้ประกอบคำอีกอย่างหนึ่ง คือ เขื่อนขันธ์ ได้พลิกพจนานุกรมของอาจารย์จิลเดอส์ดู พบแปลคำ ขนฺธ ว่า The shoulders; the trunk of a tree: a multitude, quantity; one of the five elements of being. ฉันเลือกเอาคำที่ ๒ คือไม้ทั้งต้น ถ้าถูกแล้ว คำว่า เขื่อน ก็ต้องเปนรั้ว รั้วไม้ทั้งต้นปัก มีคำ ขนฺธาวาร อันแปลว่าค่าย เปนคำเทียบด้วยอีก ชื่อว่าค่ายนั้นมีไม้ทั้งต้นทั้งลำปักเปนรั้ว ​เปนสิ่งที่เปนประธาน ค่ายตามที่เคยทราบมีสองอย่าง อย่างสำหรับรบนั้นถมดินข้างในเปนเชิงเทินเพื่อกันลูกปืน อย่างสำหรับตั้งพลับพลาพักชั่วคราวไม่ใช่เวลารบนั้นไม่ถมดินข้างใน มักปลูกเพิงพลพะไว้กับรั้วค่าย ใช้เปนที่พักเจ้าหน้าที่ต่างๆ เขื่อนเพชรในพระราชฐานก็เห็นจะเอาอย่างนั้นมาทำ แต่เปลี่ยนแปลงเปนตึกไปตามสมัย