๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ ยส (๓)

​กรมศิลปากร

วันที่ ๒๑ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๘๒

ขอประทานกราบทูล ทรงทราบใต้ฝ่าพระบาท

มีคำซึ่งเกี่ยวกับเรื่องผ้าลางคำ ซึ่งข้าพระพุทธเจ้าตีความหมายไม่ออก เช่น ผ้าลายซึ่งมีท้องพื้นเป็นสีขาว จดไว้ว่าผ้าลาย ท้องพัน ส่วนผ้าลายท้องพื้นเป็นสีอื่น จดไว้ว่าผ้าลาย ท้องช้ำ สังเกตสีที่ท้องพื้นก็เป็นสีเดียวกันทั่ว ไม่มีดำด่าง ซึ่งควรจะเรียกว่าสีช้ำได้ ส่วนผ้ายกขอบเป็นลายผ้าปูม ท้องพื้นเป็นสีเดียว เรียกว่า ล่องจวน ดั่งที่ทรงพระเมตตาประทานพระอธิบายมายังข้าพระพุทธเจ้าแล้ว ถ้าพื้นท้องเป็นริ้ว เรียกว่า ล่องจวนริ้ว คล้ายผ้าลายเรียกว่า ผ้าวิลาศ คำนี้พอจะเดาได้ว่าหมายความถึงผ้าต่างประเทศ เดิมผ้าชะนิดนี้จะเป็นของทำมาจากอังกฤษ ชาวอินเดียนำเข้ามา จึงได้ชื่อว่า ผ้าวิลาศ เพราะ วิลาศ มาจาก วิลลิยัต ในภาษาเปอร์เซีย หมายความว่าอังกฤษ ผ้าลายที่เอามาแต้มทองอีกทีหนึ่ง เรียกว่า ผ้าเขียนทอง จะมีกำหนดยศชั้นในเรื่องนุ่งผ้าลายเขียนทองหรืออย่างไร ขอประทานทราบเกล้าฯ ผ้าอีกชะนิดหนึ่งเป็นไหม มีทองแล่ง ทอเป็นเส้นยืนและเส้นพุ่งห่าง ๆ แล้วเอาลวดเงินพับให้โปร่งแหลม คล้ายขนมเทียน ตรึงด้วยทองแล่ง แลดูเป็นแสงพราวคล้ายประดับเพ็ชร เรียกว่า ผ้านมสาว เรื่องชื่อผ้าข้าพระพุทธเจ้าเรียนไม่รู้จักจบ เพราะคล้ายกันมาก

ข้าพระพุทธเจ้าขอประทานถวายกาตภาษาอังกฤษ ของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้า ฯ มากับหนังสือนี้แผ่น ๑ กาตนี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้มาจากสำนักพระราชวังรวมด้วยกัน ๖-๗ แผ่น ฝีมือทำประณีตมาก

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า