๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๒๗ ธันวาคม ๒๔๘๒

พระยาอนุมานราชธน

แบบถ่ายตัวอักษรของราชบัณฑิตยสถาน ซึ่งฉันบอกว่าไม่ได้รับนั้น บัดนี้ได้รับแล้ว ตามที่คิดแบ่งเปนสองภาค คือภาคสามัญกับภาคพิสดารนั้น ฉันเห็นชอบด้วย แต่คงมีความเห็นยืนอยู่ว่าควรใช้ตัวเกลี้ยงๆ จะสดวกแก่โรงพิมพ์ที่เขาไม่มีตัวพิมพ์อันมีเครื่องหมาย เพราะฉะนั้นภาคสามัญควรใช้ตัวเกลี้ยง ๆ เช่น อุ หรือ อู ก็ใช้ตัว u ตัวเดียว จะเป็นเสียงสั้นหรือยาวก็เดาเอา แต่ภาคพิสดารนั้นจะใส่เครื่องหมายอะไรก็ได้ตามใจ ฉันไม่ว่า ไม่มีความเห็นแย้ง

การอ่านผิดนั้นจะต้องเปน เช่นคำว่า ตาก-ลม เด็กอ่านเปน ตา-กลม ก็มี แต่นั่นเปนความผิดของคนอ่าน ไม่ใช่ความผิดของคนเขียน ถ้าเขียนตามแบบแล้วก็อาจคิดอ่านเอาความที่ถูกได้

อีกเรื่องหนึ่ง ได้ทราบมาทางสมเด็จกรมพระยาดำรง ด้วยทรงค้นเรื่องทางมอญ เพื่อตรัสแนะให้เขาตีหนังสือในการศพ ได้ทรงพบเรื่องตาร้อยปม เปนต้นสกุลของผู้มีบุญคนหนึ่ง อันนี้ก็มาต้องกับเรื่องท้าวแสนปมของเราเข้า จึงเปนเหตุให้เกิดสงสัยขึ้นว่าจะเปนเรื่องที่มาแต่อินเดียอย่างเดียวกับผู้มีบุญลูกนางนาคเสียดอกกระมัง ถ้าท่านอ่านหนังสือเรื่องทางอินเดีย แม้ว่าพบกล่าวถึงคนปมเปนต้นสกุลของผู้มีบุญเมื่อไรแล้ว ช่วยบอกให้ฉันทราบด้วย

----------------------------

​บันทึก

วิธีเขียนอักษรไทยเปนโรมัน

ข้าพเจ้าได้ปรึกษากับศาสตราจารย์เซเดส์ในเรื่องถอดอักษรนี้แล้ว ศาสตราจารย์เซเดส์ยินยอมให้มี ๒ แบบ คือ แบบสามัญ ๑ และ แบบพิสดาร ๑

ในส่วนแบบสามัญนั้น ศาสตราจารย์เซเดส์ตกลงด้วยในส่วนพยัญชนะ

ในส่วนสระนั้น ศาสตราจารย์เซเดส์เห็นว่าใช้ ê สำหรับ แอ ô สำหรับ ออ และ o' สำหรับ เออ อย่างที่ศาสตราจารย์เซเดส์ใช้อยู่นั้นจะดีกว่า

นาย จ. บูรเนย์เห็นว่า ควรยืนตามที่คณะกรรมการได้ตกลงไว้ คือใช้ æ สำหรับ แอ ǫ สำหรับ ออ และ œ สำหรับ เออ ดีกว่า

ข้าพเจ้าได้หารือ นายพันโท พระเจนภูมิศาสตร์แล้ว นายพันโท พระเจนภูมิศาสตร์ เห็นว่าควรยืนตามที่คณะกรรมการได้ตกลงไว้ เพราะว่า ถ้าจะใช้ ê และ ô แล้ว จะไม่สดวกในการเขียนแผนที่

ศาสตราจารย์เซเดส์ได้รับกับข้าพเจ้าว่า ถ้าฝ่ายไทยตกลงอย่างไร ทางฝ่ายวิทยาลัยฝรั่งเศสแห่งตะวันออกไกลยอมใช้อนุโลมตาม

ข้าพเจ้าจึงลงเนื้อเห็นว่า ควรยืนตามที่คณะกรรมการได้ตกลงไว้

ส่วนสระผะสม เอา เออ แอว ซึ่งศาสตราจารย์เซเดส์ใช้ตัว น เปนตัวควบนั้น บัดนี้ยอมใช้ตัว o ตามที่คณะกรรมการตกลงแล้ว

ในส่วนแบบพิสดารนั้น สำหรับเครื่องหมายสั้นยาว ศาสตราจารย์เซเดส์ขอให้ใช้แต่เครื่องหมายสั้น ˘ ส่วนสระยาวนั้นไม่พึงใช้เครื่องหมาย ทั้งนี้อาศัยเหตุที่ว่าสระภาษาไทยมียาวมากกว่าสั้น

นายพันโท พระเจนภูมิศาสตร์ ไม่ขัดข้อง

ข้าพเจ้าก็เห็นควรตกลงตามได้

เพราะฉะนั้น ขอให้แก้รายงานการถอดอักษรไทยเปนโรมันของกระทรวงธรรมการ หน้า ๖-๗ เลข ๔. โดยตัดคำ Quantities etc. ไปจนถึงคำ a: ออกเสีย

ส่วนตัวสระในหน้า ๗-๘ นั้น ให้แก้ตามแบบซึ่งแนบมานี้

ในส่วนพยัญชนะแห่งแบบพิสดารนั้น ศาสตราจารย์เซเดส์กล่าวว่า การที่จะใช้จุดต่างๆนั้น เกรงว่าจะไม่สตวกในการพิมพ์ และโดยที่แบบของศาสตราจารย์เซเดส์ได้ใช้อยู่ทาง​วิทยาลัยฝรั่งเศสแห่งตะวันออกไกลแล้ว ถ้าทางฝ่ายไทยนี้พอจะตกลงตามได้แล้ว ก็ขอให้ตกลงตามเถิด

นาย จ. บูรเนย์ ก็เห็นด้วย และนายพันโท พระเจนภูมิศาสตร์ ไม่ขัดข้อง เพราะว่าแบบพิสดารไม่เกี่ยวกับทางการของกรมแผนที่เท่าใดนัก

ข้าพเจ้าเองก็ได้ตกลงกับศาสตราจารย์เซเดส์ในแบบพิสดารนั้นไปครั้งหนึ่งแล้ว แต่เห็นว่าถ้าจะให้ถูกระเบียบ ตัว ฆ ฌ ฒ ธ ภ นั้น ควรจะใช้ k‘h แทนที่ใช้ kh‘ อยู่เดี๋ยวนี้

ศาสตราจารย์เซเดส์ก็เห็นด้วย และรับว่า ถ้าทางนี้ตกลงกันเช่นนั้น ก็จะแก้ตาม แต่ข้าพเจ้ามาใคร่ครวญดูอีกแล้ว เห็นว่าในการพิมพ์อาจจะทำให้ตัว h ก็ห่างจากตัว k ฯลฯ มากเกินไป จึงเห็นว่าคงไว้ตามแบบของศาสตราจารย์เซเดส์ก็ได้ เว้นแต่ตัว ศ ซึ่งศาสตราจารย์เซเดส์ใช้ ç นั้นข้าพเจ้ายังไม่เห็นด้วย ข้าพเจ้าเห็นว่า ศ ควรจะใช้ ṡ จะได้เช่าระดับกับตัว ษ ṣ และ ส s

ส่วน ห (นำ) ซึ่งทำให้เปนอักษรสูงนั้น ศาสตราจารย์เซเดส์ใช้เครื่องหมายผันเสียงแทน ข้าพเจ้าเห็นว่าสดวกดีแล้ว

เพื่อความสดวกในการพิจารณา ข้าพเจ้าขอเสนอแบบถอดอักษรที่ได้แนบมานี้

วรรณไวทยากร วรวรรณ

กระทรวงการต่างประเทศ

วังสราญรมย์ กรุงเทพ ฯ

วันที่ ๑๔ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๗๗

----------------------------

​VOWELS

Italian Vowels except that æ = sound of ea in English ‘bear’

ǫ = sound of aw in English ‘dawn’

œ = sound of eu in French ‘peuple’

u’ = a sound more open than German ü

CONSONANTS

English consonants except that

Initial k p and t are unaspirated as in French.

Final k p and t are unexplosive and unaspirated.

kh = k aspirated.

ph = p aspirated – not English ph.

th = t aspirated – not English th.

č = hardened form of ch as the cz in Czechoslovak.

ch = always as in English ‘church’.

ng = as in English ‘singer’, never as in ‘linger’.

​เครื่องหมายผันเสียงสำหรับแบบพิสดาร

การผันใช้ตามเสียงทุก ๆ อักษร ให้ผันเช่นอักษรกลาง และให้ใช้ครื่องหมายเหนือและใต้สระ ตามแบบปัลล์กัวดซ์

ตัวอย่าง

วิธีถอดอักษรเปนคำ ๆ

แบบสามัญใช้อย่างที่กระทรวงธรรมการตกลงแล้ว และให้ถอดเปนพยางค์ๆ ไป ตามลักษณะของภาษาไทย

แบบพิสดารเติมตัวสกดการันต์ หรือตัวที่ไม่ได้ออกเสียงในวงเล็บ ( )

ตัวอย่าง

ใช้ - (hyphen) สำหรับแบ่งพยางค์ในกรณีที่ถ้าไม่ใช้อาจจะอ่านไปเปนอย่างอื่นได้ เช่น สอิ้ง = sa-ing ปากลัด = pak-lat