๓๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๒ ยส

​กรมศิลปากร

วันที่ ๓๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๒

ขอประทานกราบทูล ทรงทราบใต้ฝ่าพระบาท

ข้าพระพุทธเจ้าได้รับลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๙ พฤษภาคม ประทานพระอธิบายเรื่องพระตราลางองค์ และสมุดเส้นชาดพระตราต่าง ๆ ประทานคืนมายังข้าพระพุทธเจ้า ทั้งนี้พระเดชพระคุณล้นเกล้า ฯ หาที่สุดมิได้

เป็นเคราะห์ดีของข้าพระพุทธเจ้า ที่ทรงพระกรุณาประทานพระอธิบายในพระตราลางองค์ มิฉะนั้นข้าพระพุทธเจ้าอาจหลงเข้าใจผิดได้มากๆ เมื่อเร็วๆ นี้ กองอาลักษณ์ได้มอบพระตราหมู่หนึ่งมาเก็บไว้ที่พิพิธภัณฑสถาน เป็นพระตราที่สร้างขึ้นใช้ในราชการเสือป่าแทบทั้งนั้น มีของเก่า คือ ตราพระยมขี่สิงห์ ของกระทรวงเมือง นอกนี้มีพระตราปลีกซึ่งข้าพระพุทธเจ้าไม่ทราบเกล้าฯ อยู่อีก ๒-๓ องค์ จะพึ่งความรู้จากชื่อที่จดบัญชีไว้ก็ไม่ได้ เพราะรัวเต็มที ข้าพระพุทธเจ้าได้วานเจ้าหน้าที่อัดเส้นชาดอยู่ สอบถามเจ้าหน้าที่ได้ความว่า ตราพระสยามโลกัขราชอยู่ที่อาลักษณ์ ยังใช้ประทับในเอกสารที่เกี่ยวกับที่วิสุงคามสีมาอยู่ ข้าพระพุทธเจ้ายังไม่มีโอกาศพบเจ้าหน้าที่กองอาลักษณ์ เพื่อซักถามว่า ทำไมจึงใช้ตราดวงนี้ในเรื่องที่เกี่ยวกับวัด

ข้าพระพุทธเจ้าได้ทำบันทึกเรื่องพระตรา ตามที่ทรงพระกรุณาโปรดประทานข้าพระพุทธเจ้าไว้ รวบรวมฉะเพาะพระตราที่ทราบเรื่องได้แล้ว และจะได้ขอร้องช่างเขียนในกรมศิลปากรจำลองลายพระตราเหล่านี้ขึ้นไว้ด้วย ถ้าทำได้อย่างนี้ จะเป็นประโยชน์อันยิ่งใหญ่แก่นักเรียนและผู้ศึกษา แต่ในการทำบันทึกขึ้นนี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้ตัดเติมข้อความในพระอธิบายหลายแห่ง เพื่อให้เหมาะแก่การ ทั้งนี้จะชอบด้วยพระดำริห์​หรือสถานไร ข้าพระพุทธเจ้าขอรับพระบารมีปกเกล้า ฯ เป็นที่พึ่ง พระอาญาไม่พ้นเกล้า ฯ

อนึ่ง พระอธิบายเรื่องต่าง ๆ ที่โปรดประทานแก่ข้าพระพุทธเจ้า ย่อมเป็นความรู้อันหาค่ามิได้ ข้าพระพุทธเจ้าย่อมรู้สึกทราบซึ้งในพระกรุณาคุณที่ทรงพระเมตตาแก่ข้าพระพุทธเจ้าโดยฉะเพาะ แต่เมื่อคำนึงถึงความรู้เหล่านี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้ไว้เป็นความรู้ฉะเพาะตัว ก็นับว่าเป็นบุญลาภอันยิ่งใหญ่ของข้าพระพุทธเจ้าอยู่ แต่ยังมีคนอื่นอีกมากที่ใส่ใจในความรู้ ไม่มีโอกาศดีเหมือนข้าพระพุทธเจ้า ถ้าข้าพระพุทธเจ้าจะแบ่งความรู้ที่ข้าพระพุทธเจ้าได้ไว้ ให้เป็นประโยชน์ในการศึกษา ก็จะได้กุศลแรง ข้าพระพุทธเจ้าได้เคยนึกอย่างนี้ แต่ไม่กล้ากราบทูลขอพระกรุณา เพราะข้อความที่ประทานพระอธิบายมายังข้าพระพุทธเจ้านี้ ลางแห่งก็เป็นเรื่องที่ทรงสันนิษฐานเล่น ไม่มีพระประสงค์จะให้เป็นอย่างอื่น ข้าพระพุทธเจ้าจึงระงับไว้ ด้วยเกรงจะเป็นที่ขุ่นเคืองพระทัย และไม่ต้องด้วยพระอัธยาศัย แต่เมื่อมาคิดดูอีกครั้งหนึ่ง ถ้าข้าพระพุทธเจ้าจะรวบรวมพระอธิบายเหล่านี้จัดเข้าหมวดหมู่ ดังที่ทำบันทึกเรื่องพระตรา ซึ่งถวายมานี้แล้วเก็บรักษาไว้ หรือจัดตีพิมพ์ขึ้นในเวลาอันควรเพื่อไม่ให้ศูนย์ ก็น่าจะทรงพระเมตตา การทั้งนี้จะเป็นสมควรหรือสถานไร ข้าพระพุทธเจ้าขอรับพระบารมีปกเกล้า ฯ พระอาญาไม่พ้นเกล้า ฯ

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรดเกล้า ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า

ขอประทานกราบทูล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัดติวงศ์