๓๔. รบพม่าเมืองราชบุรี

ฝ่ายตะแคงกามะ แม่ทัพที่ ๓ แจ้งว่าทัพแตกแล้ว ก็แต่งหนังสือบอกให้ม้าใช้รีบถือไปแจ้งแก่ตะแคงจักกุ แม่ทัพที่ ๔ และกราบทูลพระเจ้าอังวะ แล้วก็ให้เร่งรีบเลิกทัพกลับไป พระเจ้าอังวะได้ทราบในหนังสือบอกว่าทัพหน้าแตกแล้วก็เสียพระทัย สั่งให้เลิกกองทัพทั้งปวงกลับไป ณ เมืองเมาะตะมะโดยเร็ว

สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล เมื่อมีชัยชำนะแก่พม่าปัจจามิตร สำเร็จราชการสงครามเมืองกาญจนบุรีแล้ว จึงดำรัสให้ข้าหลวงถือหนังสือบอกเข้ามากราบทูลพระกรุณา ณ กรุงเทพมหานคร แล้วมีพระราชบัณฑูรดำรัสให้กองทัพพระยากลาโหมราชเสนา กับพระยาจ่าแสนยากร ยกทัพเดินบกลงมาทางด่านเมืองราชบุรี แล้วเสด็จลงเรือพระที่นั่งเคลื่อนทัพหลวงลงมาโดยทางชลมารคเป็นกระบวนนาวาพยุหมายังเมืองราชบุรี

ฝ่ายกองทัพพม่าซึ่งยกมาจากเมืองทวายนั้น เดินทัพมาช้าไม่พร้อมกัน ต่อทัพลาดหญ้าแตกไปแล้ว จึงพึ่งมาถึงด่านเจ้าขว้าว และทัพเจ้าเมืองทวายกองทัพหน้า ล่วงด่านเข้ามาตั้งค่ายอยู่นอกเขางู แขวงเมืองราชบุรี ทัพจิกสิบโบกองหนุนยกมาถึงด่าน ทัพอะนอกแฝกคิดวุ่นแม่ทัพมาตั้งค่ายอยู่ท้องชาตรี และไพร่พลพม่ากองหน้าลอบเข้ามาเก็บผลหมากมะพร้าวของสวน ในแขวงเมืองราชบุรีเอาไปส่งกองทัพ และเจ้าพระยาธรรมา พระยายมราช แม่ทัพ ซึ่งตั้งค่ายอยู่เมืองราชบุรีนั้นมีความประมาท มิได้จัดกองลาดตระเวนไปสืบฟังราชการศึก หารู้ว่ากองทัพพม่ายกเข้ามาตั้งอยู่ที่ใดไม่

ฝ่ายกองทัพพระยากลาโหมราชเสนา พระยาจ่าแสนยากร ยกอ้อมป่ามาทางบก พบค่ายพม่าซึ่งตั้งอยู่นอกเขางู ก็ขับพลทหารเข้าโจมตีหักเอาค่ายพม่า ๆ ต่อรบเป็นสามารถ ยิงปืนใหญ่น้อยโต้ตอบกันทั้ง ๒ ฝ่าย พลทหารไทยเข้าปีนค่ายแย่งค่ายได้รบกันถึงตลุมบอน พลพม่าต้านทานมิได้ก็แตกฉานพ่ายหนีไปเป็นอลหม่าน พลทัพไทยก็ไล่ติดตามไปจนถึงด่าน กองหน้าพม่าที่ไทยตีแตกหนีไปนั้นไปปะทะกองหนุนซึ่งตั้งอยู่ด่าน ก็พากันแตกพ่ายหนีไปมิได้ต่อรบ กองทัพไทยจับได้ไพร่พลพม่าเครื่องศาสตราวุธต่าง ๆ เป็นอันมาก แม่ทัพทั้ง ๒ จึงแต่งหนังสือบอกข้อราชการซึ่งได้ชัยชำนะแก่ข้าศึก กับทั้งเชลยและเครื่องศาสตราวุธ ให้นายไพร่ในกองทัพนำเข้ามาถวายกรมพระราชวังบวรสถานมงคล พอทัพหลวงเสด็จมาถึงเมืองราชบุรี ได้ทรงทราบในหนังสือบอกก็ทรงพระพิโรธ มีพระราชบัณฑูรให้ลงพระราชอาชญาจำเจ้าพระยาธรรมา (บุญรอด) พระยายมราช แม่ทัพและนายทัพนายกองไว้ ณ ค่ายเมืองราชบุรี แล้วบอกเข้ามากราบทูลสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช ณ กรุงเทพมหานคร จะขอพระราชทานประหารชีวิตแม่ทัพทั้ง ๒ เสีย พระบาทสมเด็จบรมบพิตรพระเจ้าอยู่หัว จึงโปรดให้มีตราตอบออกไป ขอชีวิตแม่ทัพทั้ง ๒ไว้ ด้วยมีความชอบมาแต่ก่อน ให้ลงแต่พระราชอาชญาทำโทษประจานตามพระอัยการศึก สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคลได้ทรงทราบในท้องตรารับสั่งแล้ว จึงให้ลงพระราชอาชญาเจ้าพระยาธรรมาและพระยายมราชให้โกนศีรษะ ๓ แฉก แล้วให้ตระเวนรอบค่าย ให้ถอดเสียจากฐานันดรศักดิ์ และนายทัพนายกองทั้งนั้น ให้ลงพระราชอาชญาเฆี่ยนทั้งสิ้น แล้วเสด็จเลิกทัพกลับคืนยังพระนคร ขึ้นเฝ้าสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช กราบทูลแจ้งข้อราชการสงครามทั้งปวง