ประวัติสุนทรภู่

[๑] ชีวประวัติและผลงานของสุนทรภู่ ที่ได้ตีพิมพ์เผยแพร่ และรู้จักกันแพร่หลายในเวลาต่อมา เป็นผลงานพระนิพนธ์ของ สมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งตีพิมพ์เป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๕ ในหนังสือ เสภาเรื่องพระราชพงศาวดาร ฉบับพิมพ์แจกในงานทำบุญพระชันษาครบ ๕ รอบ นับเป็นการเผยแพร่ครั้งแรกหลังจากสุนทรภู่ถึงแก่กรรมแล้ว ๖๖ ปี

นอกจาก สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ยังมีผู้ทรงคุณวุฒิอีกหลายท่านที่ได้ค้นคว้าเรื่องชีวประวัติของสุนทรภู่ ให้ข้อมูลเพิ่มเติ่ม และให้ข้อวินิจฉัยแตกต่างไปจากเดิมบางประการ ผู้ที่สมควรกล่าวนามไว้มีดังนี้

นายธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร ได้ศึกษาผลงานของสุนทรภู่ที่พบใหม่ แล้วทำเชิงอรรถและบันทึกเพิ่มเติมไว้ในเรื่อง “ประวัติสุนทรภู่” พระนิพนธ์สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พิมพ์รวมอยู่ในหนังสือ “ชีวิตและงานของสุนทรภู่” ซึ่งกรมศิลปากรจัดพิมพ์เผยแพร่หลายครั้ง ต่อมาได้ปรับปรุงใหม่พิมพ์ครั้งแรกใน พ.ศ. ๒๔๘๕ และต่อมาได้แก้ไขเพิ่มเติมใหม่อีก หลังจากที่ได้ให้เจ้าหนัาที่ชำระเรื่อง “พระอภัยมณี ภาคจบบริบูรณ์ เล่ม ๓ - ๔” ซึ่งได้มอบให้สำนักพิมพ์ก้าวหน้าจัดพิมพ์จำหน่าย เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘

หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุวัฒน์ รัชนี หรือที่ทรงใช้พระนามแฝงว่า พ.ณ ประมวญมารค ทรงนิพนธ์ “เรื่องประวัติคำกลอนสุนทรภู่” เป็นบทความในวารสารศิลปากร ปีที่ ๘ เล่มที่ ๔ ฉบับเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๔๙๗ และได้ค้นคว้าเพิ่มเติม พิมพ์รวมเล่มอีกในชื่อเรื่องเดียวกัน ฉบับพิมพ์โรงพิมพ์อักษรเจริญทัศน์ พ.ศ. ๒๔๙๙

นายฉันท์ ขำวิไล แต่งหนังสือ “๑๐๐ ปี ของสุนทรภู่” พิมพ์ใน พ.ศ. ๒๔๙๘ เนื่องในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปี หลังการถึงแก่อนิจกรรมของกวีเอกสุนทรภู่ ส่วนใหญ่ดำเนินเรื่องตามเรื่อง “ชีวิตและงานของสุนทรภู่” ของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

นอกจากผู้ทรงคุณวุฒิที่กล่าวแล้วนี้ ยังมีนักเขียนผู้ศึกษาประวัติสุนทรภู่อีกหลายท่าน ที่ได้เสนอผลงานเกี่ยวกับชีวิตและผลงานของสุนทรภู่ในแง่มุมต่าง ๆ แต่อาจประมวลได้ว่าเป็นข้อคิดเห็นที่อาศัยข้อมูลเดิม จะผิดแปลกไปบ้างเฉพาะในรายละเอรยด เช่น นายล้อม เพ็งแก้ว เสนอว่าบรรพบุรุษของสุนทรภู่เป็นพราหมณ์ มีหลักแหล่งอยู่ที่เพชรบุรี เป็นต้น

ในการจัดพิมพ์หนังสือ “๒๐๐ ปี สุนทรภู่” ในวาระฉลอง ๒๐๐ ปี กวีเอกสุนทรภู่ พ.ศ. ๒๕๒๙ นี้ นางทิพวัน บุญวีระ และ นางสาวอรสรา สายบัว นักอักษรศาสตร์ กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ได้รวบรวมจัดทำตารางเปรียบเทียบความคิดเห็นที่แตกต่างกันเกี่ยวกับประวัติและผลงานของสุนทรภู่ จากหนังสือที่กล่าวถึงข้างต้น และนางกุลทรัพย์ เกษแม่นกิจ ผู้อำนวยการกองหอสมุดแห่งชาติได้นำมาเป็นข้อมูลจัดทำเชิงอรรถ พิมพ์เพิมเติมไว้ในเล่มนี้ อนึ่งเพื่อให้สะดวกในการนำไปอ้างอิง เชิงอรรถแต่ละเชิงอรรถได้ลงพระนามและนามผู้จัดทำกำกับไว้ท้ายเชิงอรรถด้วย – กุลทรัพย์ เกษแม่นกิจ