๓๕

เมืองการุต

วันที่ ๑๒ มิถุนายน

เมื่อคืนนี้นอนไม่หลับ ไม่ใช่เพราะกาแฟเลย เรื่องกินพริกดองอย่างแขกเข้าไป เลยต้องเลิกไปอาบน้ำ บ่าย ๓ โมงไปบากันดิดทาง ๘ ไมล์ แรกที่ไปทางจิปานะ แล้วจึงแยกไปอิก พบตลาดแห่งหนึ่งมีโรงเล็ก ๆ มากดูเปนตลาดใหญ่ แต่ไม่มีอไรขาย เขาว่าเปนตลาดนัด แต่เรสิเดนต์ก็ไม่รู้ว่าออกเมื่อไรอย่างไร เพราะมันต่างแขวงออกไป มีคอนโทรเลอคนหนึ่งต่างหาก เรียกว่าโทรคอง ไปตามทางเห็นเขาไฟคือที่ปะปันดะยังนั้นเอง อิกเขาหนึ่งเรียกว่าอุงกลุม มีหมอกจับมาก เขาว่าเมื่อปี ๑๘๒๑ ได้เปนไฟใหญ่ครั้งหนึ่งแล้วหายมาจนถึงสักปีครึ่งนี้มาได้เปนอิกสัก ๓ วัน ถ่านตกที่การุตสูงประมาณ ๓ นิ้ว ตามใบไม้ลูกไม้เปนสีถ่านไปหมด คนหนีจากเมืองจนต้องหาเข้าไปเลี้ยง ถ่านตกจนถึงสุขภูมิ ทางที่ไปวันนี้เปนไปในทุ่งหว่างเขากว้างใหญ่เหมือนกัน แต่ยังเล็กกว่าบันดองฤๅจันยอ เมื่อจะถึงมีบ้านเรือนพวกแขกเปนเครื่องผูกหลังคามุงกระเบื้องหลายหลัง ทาสีเรียบร้อยกว่าที่เคยเห็น ได้ขอเข้าไปดูข้างในกลายเปนเก็บเครื่องละคอนหรือเครื่องหนังไป ไม่เป็นเรือนคนอยู่สามัญ เปนอันไม่ได้สมปราถนา ไปที่ท่าน้ำทเลสาบ เขาจัดเรือชล่าเหมือนของเราแต่สั้นกว่าเปนเรือขนานเทียบกันสามลำ มีแคร่แลหลังคากระแชงทำเปนเรือนตั้งตลอดทั้งสามลำ มีรบายสีธงวิลันดา ตั้งโต๊ะเก้าอี้ในนั้น พวกเราลงทั้งห้าลำ เรือขนานคนพายลำละ ๔ คนออกไปตามในทเลสาบนั้น ดูไม่กว้างใหญ่อันใด ท่วงทีไปสนุกเหมือนที่ขังน้ำที่สิงคโปร์และคล้ายประทุมวัน เปนแต่มีเกาะน้อยกับแลเห็นภูเขาอยู่ห่าง ๆ ที่แหลมยื่นออกมาแห่งหนึ่ง เปนลูกเนินสูงฟันดินเปนคั่น มีโรงเครื่องผูกมุงกระเบื้องอยู่บนนั้น คำที่เรียกว่าเครื่องผูกมุงกระเบื้องนี้เปนความจริงใช้ไม้รวกทั้งลำผูกเอาเท่านั้น แต่เหตุใดจึงทำเช่นนั้นพึ่งได้ความ เขาบังคับไม่ให้มุงจากกลัวไฟไหม้ อ้อมเกาะ ๒ เกาะไปเข้าทางวงรั้วสำหรับแข่งเรือ ขึ้นที่ทำตำบลนั้น เรียกว่าสตาหมันสะหรี แต่ที่แท้มีต้นไม้นิดหน่อยไม่งดงามอันใด ที่โดยรอบคอบก็ไม่มีต้นไม้ เรื่องแข่งเรือก็แข่งด้วยเรือชล่านั้นเอง เขานัดจะให้มาอิกวันหนึ่งเราลา คงจะจืดกว่าเราหลายสิบเท่า ขึ้นไปกินน้ำชาที่โรงพัก ไม่มีอันใดเปนที่น่าพึงใจ ตกลงเปนต้องไปดูเจ้าพวกเวทนาสัญญาสังขาร มันแต่งตัวต่าง ๆ พร้อมบริบูรณ์หลายอย่าง มีเวทนาผู้หนึ่ง ว่าเปนระเด่นไปเปนลูกเขยปเงรันคนใดคนหนึ่ง ดูแต่งตัวดีเห็นจะมั่งมี พูดกับฝรั่งก้มเหมือนขานนาค ผู้ช่วยเวทนาแต่งตัวสายตะพายทองริ้วเงิน มนตรีโอลูเงินริ้วทองสองริ้วตูวากำปง เปนที่ปฤกษาของโปสิศเทศา พื้นเหลืองริ้วแดง เลเปเปนพระของเทศา ขอบดำพื้นเขียวริ้วทอง อุลูเทศาน้ำเงินริ้วเหลือง ขากลับหนาวเต็มที ไปชั่วโมงมาชั่วโมงหนึ่ง วันนี้มิศเตอมิเชลอินนิส ที่ปฤกษาคลังที่มาถึงใหม่มากินเข้าด้วย