๓๑

เมืองการุต

วันที่ ๘ มิถุนายน

เมื่อคืนนี้หนาวจัดกว่าวันก่อน รู้สึกต้องการแบลงเกต ๕ โมงไปที่จิปานะที่เขากันตัวร์ มีเวทนาคนหนึ่งแต่งตัวเสื้อปักเงินไปคอยรับ กับคอนโทรเลอแลพวกกรมการกับราษฎรเปนอันมาก มีการเล่น ๓ อย่างคือกัมลันพิณพาทย์ร้องรำ แต่ดีกว่าที่โยมาศ อิกอย่างหนึ่งเรียกว่าโอเคลมีกลองน่าเดียวรูปเหมือนโทนอ้วน ๆ หลายใบ กับกระบอกราวปี่ชวาปี่กระบอก คือกระบอกใหญ่อันหนึ่งเอากระบอกเล็กบากปากเสียหย่อนลงไปในนั้น เปาเสียงอู้ ๆ ตอดได้ ๒-๓ อย่าง มีตลกรำเปนท่าย่อ ๆ เต้น ๆ ชี้นิ้วไปมา คนที่ดูหัวเราะกันงอ ๆ พอให้รางวัล ๕ กิลเดอ เต้นดีขึ้นกว่าแต่ก่อนมาก อิกอย่างหนึ่งเรียกว่า อุนคอง เอาไม้ไผ่ทั้งลำเจาะรูเสีย มีสาแหรกหวายร้อยผูกถุงรวงเข้าสองข้าง เต้นแกว่งไปแกว่งมาดังอู้ ๆ ร้องเพลงประจุบันตามแต่จะนึกได้ เปนใจความขอให้เข้างามในปีน่าเปนต้น เปนเครื่องเล่นเวลาเกี่ยวเข้า เป่าปี่ด้วยทั้ง ๒ คน มีคนเป่าแคนอย่างสั้น ๆ อิก ๒ คน ดูอยู่ข้างจะเคอะเต็มที อาบน้ำ ๙๗ ดูผิดกว่าน้ำร้อนกับน้ำเย็นปนกันมาก ดูมันเข้ากันแลมีกลิ่นกัมถัน อาบอยู่ ๑๕ มินิต เวลาขึ้นมาต้องเอาน้ำเย็นรดหัว แต่กระนั้นเหงื่อยังออกโทรมเหมือนกับไปวิ่งมา แต่ดูท่าทางจะดีมาก คนอ้วนไม่ชอบ แต่คนผอม ๆ ชอบทั้งนั้น กินเข้าเช้าแล้วกลับมาบ้าน วันนี้ไม่ร้อน เดิรเล่นเที่ยวดูที่ต่าง ๆ แล้วกินน้ำชา เวลาจวนค่ำไปที่บ้านรเด่นอธิปติ ดูผ้าโสร่งต่าง ๆ แลเขียนโสร่งด้วย น่าบ้านมีสนามฝรั่งเรียกว่าสแคว มีเรือนเปนกระโจมคล้าย ๆ โรงแตร ปักธงวิลันดาอยู่บนยอด เปนที่สำหรับดูการต่าง ๆ มีชนแกะเปนต้น ถัดเข้าไปจงเห็นหอนั่งสี่เหลี่ยมโถง สำหรับรับแขกแลว่าการงาร ต่อเข้าไปเปนเรือนทำอย่างวิลันดา คือเฉลียงโถงมีเสาใหญ่ตั้งเก้าอื้โล้ เขารับที่หอนั่ง ไปสนทนากันถึงเรื่องอิเหนา ไม่ได้ความเปนแต่ว่าเคยได้ยินอยู่ แต่จะอยู่ที่ไหนจำไม่ได้ รเด่นอธิปติแต่งตัวเหมือนรเด่นอธิปติจันยอ แต่กฤชมีเพ็ชร์น้อยกว่า เขาว่าไม่มั่งมีเหมือนระเด่นเมืองจันยอ ได้เงินเดือน ๆ ละ ๑๒๐๐ กิลเดอ เปนที่นี้สีบตระกูลกันมาหลายชั่ว ประมาณ ๒๐๐ ปีแล้ว รูปร่างท่าทางคล้ายเจ้าคุณทหาร^๔๒ เปนคนสุภาพไม่มีภาคภูม แลไม่ใคร่มีสง่าราศีเหมือนอธิปติจันยอ คนโน้นเขาว่ามั่งมีมากด้วย เมียก็แต่งตัวไม่ใคร่งาม นุ่งผ้าโสร่งเขิน ๆ สวมเสื้อบายูสั้นตัดด้วยกำมหยี่ เครื่องเพ็ชร์พลอยอันใดมีเล็กน้อย สวมถุงเท้ารองเท้าสลิปเปอซ่นปิดทอง ฝรั่งทำมาขายแขกที่เห็นอยู่บ่อย ๆ วันนี้แม่เล็กกินหมากไปจะหากระโถนบ้วนไม่ได้ ข้างเราก็ไม่อาจขอ แต่เต็มทนเข้าก็ถามดู ตกลงเปนได้ออกมา พอรู้ว่ากินหมากเลยเอากระบะหมากออกมาเลี้ยง ใช้โถแก้วสีน้ำเงิน ดูร่องแร่งเต็มที คราวนี้กระโถนขนออกมาเปนกอง แกหมายว่าเราเปนฝรั่งจะไม่กินหมาก ข้างเราก็หมายว่าแกจะไม่กินหมากเพราะเห็นขัดฟันขาว แต่ทีหลังตกลงเปนสบายด้วยกันทั้ง ๒ ข้าง เขาว่าแกพูดภาษาได้ถึงสี่ภาษา คือ สุนดันนิซ ภาษาเดิม ชวา มลายู แลพูดดัชได้ด้วย