- พ.ศ. ๒๔๘๖ น

​ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

นายยง ส อนุมานราชธน

หนังสือลงวันที่ ๒๕ มกราคม ได้รับแล้ว ทราบอยู่เต็มใจแล้วว่าท่านมีงานมาก

เรื่อง ร ล นั้นอาลวาดมาก ได้สังเกตเหนทางจีนไม่มี ร แต่ทางยี่ปุ่นตรงกันข้าม ไม่มี ล ต่างคนดูก็ต่างดี ดีกว่ามีทั้งสองอย่าง

ท่านพูดถึงคำที่ฉันบอกท่านในเรื่อง วัดราชสิงขร แล้วท่านบอกวัดลาดบัวขาวนั้น คำ ลาดบัวขาว เปนชื่อสถานีรถไฟ ทางไปโคราชก็มี ลาดชโด ฉันก็เคยเรียกเช่นนั้น แล้วได้ยินคนอื่นเรียกก็เรียกเช่นนั้น ที่เรียกว่า ราชชโด นั้นไม่เคยพบ จะบอกท่านอีก คำ เปรียญ นั้นตั้งใจให้เปน ปริญัติ กับคำ เหรียญ ตั้งใจให้เปน หิรัญ (เงินแผ่น)

กับคำว่า เหยียด เปนวิธีการคำนวนเลขไทยอย่างหนึ่ง เช่น เหยียดนพเปนเอก เหยียดเบงคงเบง เปนต้น ไม่มีหยาบคายอะไรเลย แต่ภาษาใหม่ใช้ว่า เหยียดหยาม เปนชั่วไป แล้วฉันเหนหนังสือใหม่ลงมาอีกเปลี่ยนเปน เหยียบหยาม ก็นึกอนุโมทนา

ท่านนึกถึงพระนามพระเจ้าแผ่นดินกรุงเก่า ซึ่งเขียนว่า เจ้าท้องลั่น นั้นประหลาดพิลึก ฉันไม่ได้นึกไปถึง ที่เขียนว่า เจ้าทองจันทร์ นั้นทีจะใหม่ ผูกเทียบไปตามสำเนาเก่า ด้วยคำ ท้องลั่น ไม่เพราะพริ้ง

สาง ซึ่งไทยใหญ่แปลว่า พรหม นั้น ก็คือเทวดานั่นเอง เทวดาก็คือ ผี สมกับที่เรียกว่า ผีฟ้า เครื่องสังเวยทางชวาเขามีเซ่นเทวดากับเซ่นผีต่างกัน หากเหนแต่เครื่องเซ่น ไม่พบคนที่จะบอกจึงไม่เข้าใจ ทราบแต่เครื่องเซ่นของเขาว่ามีตัวผู้ตัวเมีย เช่นกล้วยนั้นเปนตัวผู้ แผ่นกลแมเปนตัวเมีย เช่นนี้เปนต้น นี่มีคนเขาบอกให้จึ่งได้รู้

​สวนไม้ดอก นั้นฉันยอมแล้วว่าทีหลัง แต่คำว่า ทีหลัง นั้นเปนอนาคตไกลมาก ดูชอบกลอยู่ ดง ก็มีในบ้านได้ เช่น ดงดำแย เปนตั้น

ขอบใจท่านที่ช่วยค้นหนังสือจีนในคำว่า สือ กับ สื่อ บอกมาให้ทราบ การเขียนหนังสือบนแผ่นหนัง เหนจะเปนฝรั่ง ดูเหมือนฉันได้บอกแก่ท่านว่า อ้ายแผ่นทีฝรั่งเขียนหนังสือขาดกะร่องกะแร่ง และม้วนๆ นั้นเปนแผ่นหนัง รู้โดยได้ถามพวกฝรั่งเขา ประเพณีทางต่างประเทศเข้ามาอยู่ทางเรา โดยไม่ค่อยรู้ตัว

ตักบาตร กับ ใส่บาตร ฉันเคยคิด เหนเปนเอาออกกับเอาเข้า ท่านให้ตัวอย่างถึง ตักน้ำ นั้นดีมาก ในคำว่า ยก กับ เลิก ก็เปนคำเดียวกันจริง แต่เรารู้สึกว่า ยกทัพ เปนไป เลิกทัพ เปนกลับ อะไรหมดส่าคัญอยู่ที่เข้าใจอย่างไร ความหมายในคำว่าอย่างไรนั้น ไม่สำคัญเลย แต่รู้ไว้ก็ไม่ใช่ใส่บ่าแบกหาม

ภาษาพระนั้นมาแต่ไหน เช่น กิน ว่า ฉัน นอน ว่า จำวัด เปนต้น

เรื่องคำนั้นก็ชอบกล เช่นในทศพรคำหลวงว่า นิโครธสกกสสาราโม ฯลฯ แปลให้ไว้ว่า ธก็หมายในหฤทัย อันว่าไทรชาติพนาราม สนามเจ้านิโครธ ฯลฯ ในที่นี้แปล นิโครธ เปน วน และ อาราม เปนต้น อรรถก็มีแต่ อาราม เท่านั้น สมกับที่ฉันบอกท่านว่า คำนั้นไม่สำคัญที่คิดตั้งขึ้น สำคัญที่เข้าใจว่ากะไร

ฉันร่างหนังสือไว้ว่าจะส่งมาให้ท่าน แล้วก็ยังไม่ได้ดีดพิมพ์ส่ง จึงส่งมาให้ในบัดนี้ด้วย

(ดีดพิมพ์แล้ว แต่ไม่ได้ลงวันที่และไม่ได้ลงพระนาม)