๒๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๖ ยส

​กรมสิลปากร

๒๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๘๖

ขอประทานกราบทูล ซงซาบไต้ฝ่าพระบาท

ข้าพระพุทธเจ้าได้กราบทูลเรื่องสีไปไนหนังสือฉบับก่อน มีคลาดเคลื่อนตอนที่ว่าด้วย สีคู่ปติปักส์หยู่บ้าง ดังจะได้กราบทูลต่อไป

เรื่องชื่อของสีต่าง ๆ เมื่อเทียบกับชื่อฝรั่งก็มักเปนต่างๆ กัน เช่นสีที่ฝรั่งเรียกว่า orange ไทยเปนสีหงสบาท สีส้ม สีหมากสุก สีดอกจำปา, สีหม้อใหม่ สี Vermillion ก็เปนหงเสน สีหม้อใหม่ สีแสด สีแดงอ่อน ดั่งนี้เปนต้น เมื่อเรียกชื่อสีเปนหลายชื่อและไม่แน่นอนตายตัวลงไป ก็เปนลำบากแก่การวางเปนตำรา คิดด้วยเกล้า ฯ ว่า ชื่อสีของไทยที่เปนชื่อแท้ก็มีเพียง ๕ สี คือ สีเบจรงค์ ดำ ขาว เหลือง เขียว แดง คำทั้ง ๕ นี้จะพูดว่า ขาวๆ ดำๆ เหลืองๆ เขียวๆ แดงๆ ซึ่งหมายความว่ามีสีหย่างนั้น โดยไม่คำนึงถึงสีอื่นที่มีปนหยู่ด้วย คงไม่หมายความหย่างที่เข้าไจกัน ว่า ขาว ๆ คือค่อนข้างขาว ดำๆ ค่อนข้างดำ คำทั้ง ๕ นี้ไม่ต้องเติมคำบอกพวก เปนสีขาว สีดำ สีเหลือง สีเขียว สีแดงก็ได้ แต่ชื่อสีนอกจาก ๕ สีนี้แล้ว ไม่เติมคำว่าสีก็มักไม่ค่อยได้ความชัด เช่น สีส้ม สีฟ้า สีคราม สีม่วง เป็นต้น ทั้งนี้ก็เพราะชื่อของสีเหล่านี้เรียกตามชื่อของสิ่งที่เปนสีหย่างนั้น ถ้าไม่เติมคำว่าสีเข้าข้างหน้า ก็อาดเข้าไจผิดและหมายถึงตัวของสิ่งนั้นได้ และชื่อสีเหล่านี้จะไช้พูดเปนว่า สีฟ้าๆ สีส้มๆ เหมือนหย่างไช้แก่สีแม่สีเช่น ขาวๆ ก็ไม่ได้ จะได้ก็แต่คำคำว่าสีม่วง ๆ ซึ่งไนที่นี้คำว่า ม่วง มีความหมายมาเปนชื่อโดยตรงเสียแล้ว โดยเหตุที่เรียกชื่อสีจากสิ่งต่างๆ จึงทำไห้เกิดความไม่แน่นอน เช่นสีส้ม ก็มีสีต่าง ๆ ที่เปนชนิดเหลืองอมแดง เรียกว่าสีส้มเท่านั้น จึงไม่พอ ข้าพระพุทธเจ้าได้ไห้นายเฟโรจี ป้ายสีเปนตัวหย่างมาไห้ครบสีที่มีหยู่ไนดวงอาทิจ แล้วไห้จดชื่อเปน ภาสาอังกริดมาไห้ดู ​แล้วไห้พระเทวาฯ บอกชื่อสีเปนภาสาไทยกำกับไว้ด้วย ดังได้ถวายมาพร้อมกับหนังสือนี้ ข้าพระพุทธเจ้าขอรับพระเมตตากรุนา ขอประทานซาบเกล้า ฯ ว่า ชื่อไทยที่จดไว้จะถูกต้องหรือคลาดเคลื่อนประการไรบ้าง เพื่อวางกำหนดเรียกชื่อสีเทียบกับชื่อของฝรั่งไห้ได้ไกล้ที่สุด ไนตัวหย่างสีที่ถวายมานี้ ไนแถวที่หนึ่งกับที่สอง เปนสีไนดวงอาทิจ เปนรูปวงกลมเวียนขวาไปโดยลำดับจากหมายเลข ๑ ถึง ๑๒ เหลือง (๑) เปนแม่สี สีม่วงคราม (๗) เปนสีคู่ปติปักส์ของเหลือง สีคราม (๖) เปนแม่สี สีส้ม (๑๒) เปนสีคู่ปติปักส์ของสีคราม สีแดงชาด (๙) เปนแม่สี สีฟ้าอ่อน (๓) เปนสีคู่ปติปักส์ของสีแดงชาด แม่สีกับสีคู่ปติปักส์จะหยู่ไนช่องตรงกันข้ามเสมอ คือนับแต่ ๑ คือแม่สีถึงที่ ๖

ส่วนสีไนแถวที่สาม เปนสีผสมต่าง ๆ ขอประทานซาบเกล้า ฯ ชื่อของสีเหล่านี้ด้วยว่า ที่ถูกจะเรียกว่าสีอะไร

ไนภาสาอังกริตมีชื่อและลักสนะของสีเปนต่าง ๆ กัน เช่น

Colour สี (ทั่วไป)

Tone ข้าพระพุทธเจ้าไช้ว่าวรรนะของสี โดยเทียบคำว่า สีสันวรรนะ

Tint สีแก่อ่อน ซึ่งเปนค่า (Value) ของสี

Pigment สีวัตถุธาตุ

Neutral Colour สีกลาง คือสีมอซอ พูดไม่ถูกว่าเปนสีอะไรเกิดจากเอาแม่สีคู่ปติปักส์ของมันผสมปนกัน

ทั้งนี้ ขอพระบารมีปกเกล้า ฯ เปนที่พึ่ง แล้วแต่จะซงพระเมตตาปรานี.

ควนมิควนแล้วแต่จะโปรดเกล้า ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า