๗๔. เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีสิ้นพระชนม์

เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีประชวรเปนพระยอดในพระสอมาตั้งแต่ณเดือน ๓ ปีมเสงตรีศก ถึงณวันจันทร์เดือน ๗ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีมเมีย จัตวาศก เวลาเช้า ๕ โมง ๔ บาทสิ้นพระชนม์ พระชัณษาได้ ๕๐ พรรษา ได้ทรงสถาปนาวัดเกาะวัด ๑ พระราชทานนามว่า วัดเกาะแก้วลังการาม[๑]

เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี เปนพระโอรสสมเด็จกรมพระศรีสุดารักษ์ แลเปนพระอนุชาของสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ตามที่ปรากฎในหนังสือพระราชพงษาวดาร เปนเจ้านายผู้ใหญ่ในราชการพระองค์ ๑ ในรัชกาลที่ ๒ ได้ทรงกำกับราชการมหาดไทยแลกรมวังด้วย ที่กล่าวกันว่าเปนผู้สำเร็จราชการก็มี ด้วยเปนที่ไว้วางพระราชหฤไทย ทรงปฤกษาหารือราชการทั่วไปทุกอย่าง ตามคำที่เล่าสืบกันมากล่าวว่าเจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีทรงชำนาญในการอื่นอิกหลายอย่าง เปนต้นว่า เปนจินตกวี แลชำนาญในนาฏสาตร[๒] ตลอดจนการช่างต่าง ๆ ก็ทรงชำนาญ เปนต้นว่าเกริ่น ที่ยกพระโกษฐขึ้นตั้งบนรถแลบนชั้นได้โดยไม่ต้องเปลื้องประกอบ ก็ว่าเปนของเจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีทรงประดิษฐขึ้น โปรดให้เสด็จอยู่ที่พระราชวังเดิมจนตลอดพระชนมายุ งานพระศพเจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี โปรดให้ทำพระเมรุที่ท้องสนามหลวง พระราชทานเพลิงเมื่อณเดือน ๓ ขึ้น ๑๑ ค่ำ