๔๖. พระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ามงกุฎ

ในปีชวดอัฐศกนี้ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ามงกุฎฯ เจริญพระชัณษาถึงกำหนดโสกันต์ เมื่อณเดือน ๔ จึงโปรดให้ตั้งพระราชพิธีโสกันต์ตามแบบการโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าซึ่งได้ตั้งเปนแบบไว้เมื่อในรัชกาลที่ ๑ ให้ปลูกเขาไกรลาศที่ชาลาหน้าทิมดาบตำรวจสูง ๗ วา มีพระมณฑปอยู่บนยอดเขา[๑] มีที่สรงแลพลับพลาทรงเครื่องที่เชิงเขา แลมีเครื่องตั้งเครื่องแต่งตามแบบเขาไกรลาศที่ทำมาทุกอย่าง ตั้งแต่ณวันอังคาร เดือน ๔ ขึ้น ๑๐ ค่ำ จนวันพฤหัศบดี เดือน ๔ ขึ้น ๑๒ ค่ำ เวลาบ่ายตั้งกระบวนแห่เครื่องขาว เกณฑ์จตุสถมภ์แลมุขมนตรีที่ได้รับพระราชทานพานทองเปนคู่เคียงแห่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอฯ แต่ในพระราชวังเสด็จไปทรงสดับพระสงฆ์เจริญพระปริตที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ๓ วัน ครั้นณวันศุกรเดือน ๔ ขึ้น ๑๓ ค่ำเวลาเช้าได้พระฤกษ์โสกันต์บนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทแล้ว เสด็จไปสรงน้ำอันไหลออกจากปากสัตวทั้ง ๔ ที่สระอโนดาตณเขาไกรลาศ ครั้งสรงแล้วเสด็จไปทรงเครื่องที่พลับพลาน้อยทิศหรดี ทรงภูษาจีบเขียนทอง ฉลองพระองค์กรุยเฉวียงพระอังษา เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช จูงพระกรเสด็จขึ้นเขาไกรลาศทางปัจจิมทิศ ไปยังพระมณฑปยอดเขาเข้าไปเฝ้าพระอิศวร ครั้งนั้นเจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีแต่งพระองค์ทรงเครื่องเปนพระอิศวรประทานน้ำพระมหาสังข์ทักษิณาวัฏ แล้วประทานพรแลเครื่องต้น ทรงรับแล้ว ทรงเครื่องตนที่ในพระมณฑป แล้วเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราชรับพระกร เสด็จลงจากเขาไกรลาศทางบันไดข้างทิศทักษิณ กระบวนแห่ก็ผลัดเครื่องแดงทั้งสิ้น เสด็จประทับที่เกย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จส่งขึ้นพระที่นั่งพุดตาล แห่เวียนประทักษิณเขาไกรลาศสามรอบแล้ว ก็แห่เสด็จกลับคืนเข้าในพระราชวัง ครั้นเวลาบ่ายตั้งบายศรีแก้ว,บายศรีทอง,บายศรีเงิน กระบวนแห่แต่งเครื่องแดง แห่ไปเวียนเทียนสมโภชบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท แห่กลับเข้าในพระบรมมหาราชวัง เวลาบ่ายในวันต่อมาก็แห่มาสมโภชอิกสองวัน เปนสามเวลา พระราชทานเงินทองของสมโภช แลพระราชวงษานุวงษ์เสนาบดีก็พากันสมโภชตามผู้ใหญ่ผู้น้อย ครั้นณวันจันทร์ เดือน ๔ แรมค่ำ ๑ แห่ผะอบพระเกษาเปนกระบวนเรือลงไปลอยในแม่น้ำที่ท้ายพระบรมมหาราชวัง