๓๔. เรื่องสร้างเมืองนครเขื่อนขันธ์

ปีจอฉศก จุล ๑๑๗๖ พ.ศ. ๒๓๕๗ เมื่อเดือน ๕ ปีจอฉศกจุลศักราช ๑๑๗๖ ทรงพระราชดำริห์ว่า ที่ลัดต้นโพธิ์นั้นเมื่อในรัชกาลที่ ๑ สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้โปรดให้กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทเสด็จลงไปกะการที่จะสร้างเมืองขึ้นไว้ป้องกันข้าศึกที่จะมาทางทะเลอิกแห่ง ๑ การยังค้างอยู่เพียงได้ลงมือทำป้อมยังไม่ทันแล้ว จะไว้ใจแก่การศึกสงครามทางทะเลมิได้ ควรจะต้องทำขึ้นให้สำเร็จ จึงโปรดให้สมเด็จพระอนุชาธิราชกรมพระราชวังบวรสถานมงคล เปนแม่กอง เสด็จลงไปทำเมืองขึ้นที่ปากลัด ตัดเอาท้องที่แขวงกรุงเทพมหานครบ้างแลแขวงเมืองสมุทรปราการบ้าง รวมกันตั้งขึ้นเปนเมืองใหม่อิกเมือง ๑ พระราชทานชื่อว่าเมืองนครเขื่อนขันธ์[๑] ให้ย้ายครัวมอญเมืองประทุมธานีพวกพระยาเจ่งมีจำนวนชายฉกรรจ์สามร้อยคนลงไปอยู่ณเมืองนครเขื่อนขันธ์ แล้วทำป้อมขึ้นข้างฝั่งตวันออกสามป้อมให้ชื่อป้อมปู่เจ้าสมิงพราย ๑ ป้อมปีศาจสิง ๑ ป้อมราหูจร ๑ รวมทั้งป้อมเก่าชื่อป้อมวิทยาคมซึ่งสร้างในรัชกาลที่ ๑ ด้วยเปน ๔ ป้อม สร้างข้างฝั่งตวันตกอิก ๕ ป้อม ชื่อป้อมแผลงไฟฟ้า ๑ ป้อมมหาสังหาร ๑ ป้อมศัตรูพินาศ ๑ ป้อมจักรกรด ๑ ป็อมพระจันทร์พระอาทิตย์ ๑ ป้อมเหล่านี้ชักกำแพงถึงกัน ข้างหลังเมืองก็ทำกำแพงล้อมรอบ ตั้งยุ้งฉางตึกดินแลศาลาไว้เครื่องสาตราวุธพร้อมทุกประการ ที่ริมลำแม่น้ำทำลูกทุ่นสายโซ่สำหรับขึงกั้นแม่น้ำ หลักผูกทุ่นก่อด้วยอิฐใช้ไม่ได้ จึงคิดเอาซุงมาทำเปนต้นโกลน ร้อยเกี่ยวคาบกระหนาบกันเปนตอน ๆ เข้าไปปักหลักหว่างต้นโกลนทุกช่อง ร้อยโซ่ผูกทุ่นได้มั่นคงดี การสร้างเมืองนครเขื่อนขันธ์สำเร็จ ได้ตั้งพิธีฝังอาถรรภ์ปักหลักเมืองเมือณวันศุกร เดือน ๗ แรม ๑๐ ค่ำ ปีกุนสัปตศก จุลศักราช ๑๑๗๗ พ.ศ. ๒๓๕๘ ครั้งนั้นกรมพระราชวังบวรสถานมงคลทรงสร้างพระอารามขึ้นไว้ในเมือง พระราชทานนามว่าวัดทรงธรรมพระอาราม ๑ พระอุโบสถเปนแต่เครื่องไม้ฝากระดาน แล้วจึงโปรดตั้งสมิงทอมาบุตรพระยาเจ่ง[๒] ซึ่งเปนพระยาพระรามน้องเจ้าพระยามหาโยธาเปนพระยานครเขื่อนชันธ์ รามัญราชชาติเสนาบดี ศรีสิทธิสงคราม ผู้รักษาเมือง แลตั้งกรมการพร้อมทุกตำแหน่ง