- คำนำ
- ๑. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๑ สวรรคต
- ๒ ประวัติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๒ เมื่อก่อนเสด็จผ่านพิภพ
- ๓. เหตุการณ์บ้านเมืองในขณะเมื่อเปลี่ยนรัชกาล
- ๔. เกิดเหตุเรื่องเจ้าฟ้ากรมขุนกระษัตรานุชิต
- ๕. พระราชพิธีบรมราชาภิเศก
- ๖. พระราชพิธีอุปราชาภิเศก
- ๗. การอันเนื่องต่อพระราชพิธีบรมราชาภิเศก
- ๘. พระราชกำหนดสักเลข รัชกาลที่ ๒
- ๙. เรื่องเดินสวนเดินนา
- ๑๐. พระราชกำหนด ห้ามมิให้สูบแลซื้อขายฝิ่น
- ๑๑. เรื่องศึกพม่า
- ๑๒. อุปฮาดเมืองนครพนมกับพรรคพวกอพยพเข้ามาณกรุงฯ
- ๑๓. เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองญวนเมืองเขมร
- ๑๔. เรื่องทูตญวนเข้ามาครั้งที่ ๑
- ๑๕. เรื่องญวนขอเมืองไผทมาศ
- ๑๖. เรื่องกรมพระราชวังบวรฯ ทรงผนวช
- ๑๗. เรื่องให้เจ้านายกำกับราชการ
- ๑๘. เรื่องทูตไปเมืองจีนครั้งที่ ๑
- ๑๙. เรื่องสถาปนากรมสมเด็จพระพันปีหลวง
- ๒๐. เกิดเหตุเรื่องเมืองเขมรตอน ๑
- ๒๑. งานพระบรมศพ
- ๒๒. เรื่องจัดการปกครองหัวเมืองปักษ์ใต้
- ๒๓. เกิดเหตุเรื่องเมืองเขมรตอน ๒
- ๒๔. เรื่องพระพุทธบุษยรัตน์
- ๒๕. ตำนานพระพุทธบุษยรัตน์
- ๒๖. เกิดเหตุเรื่องเขมรตอนที่ ๓
- ๒๗. พระราชพิธีลงสรง สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎฯ
- ๒๘. ได้พระยาเสวตรกุญชรช้างเผือกเมืองโพธิสัตว
- ๒๙. เรื่องตั้งกรม
- ๓๐. เรื่องปิดน้ำบางแก้ว
- ๓๑. ไฟใหญ่ไหม้พระนคร
- ๓๒. เรื่องสร้างพระมณฑปพระพุทธบาท
- ๓๓. เรื่องพม่าขอเปนไมตรี
- ๓๔. เรื่องสร้างเมืองนครเขื่อนขันธ์
- ๓๕. เรื่องตั้งเมืองประเทศราชมณฑลพายัพ
- ๓๖. เรื่องสมณทูตไปลังกา
- ๓๗. เรื่องเขมรตีเมืองพัตบอง
- ๓๘. เรื่องมอญอพยพครอบครัวเข้ามาพึ่งพระบารมี
- ๓๙. เรื่องจัดการปกครองเมืองนครศรีธรรมราช
- ๔๐. เรื่องตั้งเมืองกลันตันเปนประเทศราช
- ๔๑. เรื่องพม่าแหกคุก
- ๔๒. สถาปนาสมเด็จพระสังฆราช (มี)
- ๔๓. ได้พระยาเสวตรไอยราช้างเผือกเมืองเชียงใหม่
- ๔๔. เรื่องพระราชาคณะต้องอธิกรณ์
- ๔๕. เกิดเหตุเรื่องบัตรสนเท่ห์
- ๔๖. พระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ามงกุฎ
- ๔๗. ได้พระยาเสวตรคชลักษณ์ ช้างเผือกเมืองน่าน
- ๔๘. เรื่องใช้ธงช้าง
- ๔๙. เรื่องพิธีวิสาขบูชา
- ๕๐. พระราชกำหนดพิธีวิสาขบูชา
- ๕๑. กรมพระราชวังบวรสถานมงคลสวรรคต
- ๕๒. สถานที่ซี่งกรมพระราชวังบวรฯ ได้ทรงสร้าง
- ๕๓. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎฯ ทรงผนวชสามเณร
- ๕๔. งานพระเมรุกรมพระกรมพระราชวังบวรฯ
- ๕๕. เรื่องขยายเขตรพระบรมมหาราชวัง
- ๕๖. เรื่องสร้างสวนขวา
- ๕๗. เรื่องบำรุงแบบแลบทลคร
- ๕๘. โปตุเกตเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรี
- ๕๙. ตั้งสมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสังวร)
- ๖๐. เรื่องเมืองนครจำปาศักดิ
- ๖๑. เรื่องโปตุเกตขอทำสัญญา
- ๖๒. เกิดไข้อหิวาตกะโรค
- ๖๓. ฉลองวัดอรุณราชวราราม
- ๖๔. ราชทูตญวนเข้ามาบอกข่าวพระเจ้ายาลองสิ้นพระชนม์
- ๖๕. เรื่องสังคายนาสวดมนต์
- ๖๖. เรื่องข่าวศึกพม่า
- ๖๗. เรื่องราชทูตไปเมืองจีนครั้งที่ ๒
- ๖๘. เรื่องตีเมืองไทรบุรี
- ๖๙. เรื่องอังกฤษขอเปนไมตรี
- ๗๐. ลักษณการที่ไทยค้าขายกับต่างประเทศ
- ๗๑. ท้องตราว่าด้วยการค้าขายของหลวง
- ๗๒. เรื่องครอเฟิดทูตอังกฤษเข้ามาขอทำสัญญา
- ๗๓. เรื่องเบ็ดเตล็ดที่ปรากฎในหนังสือครอเฟิด
- ๗๔. เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรีสิ้นพระชนม์
- ๗๕. เรื่องสร้างวัดสุทัศน์
- ๗๖. เรื่องสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช (ด่อน)
- ๗๗. เรื่องสร้างเมืองสมุทปราการ
- ๗๘. เรื่องขุดปากลัด
- ๗๙. เรื่องพม่าชวนญวนตีเมืองไทย
- ๘๐. เรื่องอังกฤษรบกับพม่าครั้งที่ ๑
- ๘๑. งานพระเมรุเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพวดี
- ๘๒. เรื่องพระยาช้างเผือกล้ม
- ๘๓. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎฯ ทรงผนวชเปนพระภิกษุ
- ๘๔. เหตุการณ์เบ็ดเตล็ดในรัชกาลที่ ๒
- ๘๕. ผลประโยชน์แผ่นดิน
- ๘๖. พระราชานุกิจ
- ๘๗. สวรรคต
- ๘๘. เรื่องสืบสันตติวงษ์
- ๘๙. พระราชโอรสพระราชธิดา ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาไลย
- ๙๐. พระนามพระองค์เจ้าลูกเธอ ในกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์
๒๘. ได้พระยาเสวตรกุญชรช้างเผือกเมืองโพธิสัตว
เมื่อณวันศุกรเดือน ๑ ขึ้นค่ำ ๑ ปีวอกจัตวาศก จุลศักราช ๑๑๗๔ พ.ศ. ๒๓๕๕ นายมกหมอ นายคงควาน คล้องได้ลูกช้างพลายเผือกผู้ที่ทุ่งยั้งเขากระพ้อปลายน้ำเมืองโพธิสัตวช้างหนึ่ง เมื่อแรกคล้องเห็นแต่ว่าจักษุขาวหางขาวผิดกับช้างสามัญ แต่ตัวนั้นมอมเปื้อนอยู่ หารู้แน่ว่าเปนช้างเผือกไม่ ต่อเข้าไม้ฝนตกใหญ่จึงรู้ว่าเปนช้างเผือกแท้ หมอควานจึงนำความมาแจ้งต่อพระยาอภัยภูเบศร์ ผู้ว่าราชการเมืองพัตบอง พระยาอภัยภูเบศร์เห็นว่าจะให้ฝึกหัดในป่าแขวงเมืองโพธิสัตวอยู่ใกล้แดนเขมรนัก เวลานั้นพวกกรุงกัมพูชากระด้างกระเดื่องอยู่ จึงจัดคนให้ไปรับมาเมืองพัตบอง แต่ช้างนั้นยังเล็กนัก วัดได้สูงเพียงสองศอกคืบแปดนิ้ว จะติดลำโยงจูงมาเกรงจะเปนอันตรายเสีย จึงทำเปนแท่นมีล้อมีหลังคาให้คนทำทางลากมาจนถึงเมืองพัตบอง ปลูกโรงพักไว้ฝึกหัดจนเชื่องราบ แล้วให้เดินบกเข้ามาลงแพที่บ่อโพงแขวงกรุงเก่า โปรดให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นเทพพลภักดิ กับเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราชขึ้นไปรับ พระยาช้างมาถึงบ่อโพงแล้วโปรดให้พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ใหญ่[๑] คุมเงินตราสิบชั่งขึ้นไปพระราชทานให้แก่หมอควานแลผู้คุมช้างมาได้รับพระราชทานทั่วกัน เสด็จกลับลงมากราบทูลว่า เปนช้างเผือกเอกขาวบริสุทธิ์ ครั้นทำพิธีพนมไชยบาทว์ฟาดเคราะห์เสียไพรสมโภชที่บ่อโพงแล้ว ก็นำพระยาช้างลงแพช่อฟ้าล่องลงมาถึงกรุงเทพฯ เมื่อณวันศุกรเดือน ๔ แรม ๓ ค่ำ ให้ปลูกพลับพลาน้อยที่ท่าพระ แลตั้งราชวัตรฉัตรเบญจรงค์สองฟากถนน จัดกระบวนแห่แต่งพระเทพกุญชร พระอินทไอยรา พระบรมฉัททันต์ ช้างมีสกุลลงไปรับด้วย ครั้นได้เวลาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จโดยกระบวนไปประทับพลับพลาน้อยที่ท่าพระ โปรดให้แห่พระยาช้างขึ้นจากแพไปเข้าโรงสมโภชที่สนามไชย มีการมโหรศพสมโภชสามวันสามคืน แล้วพระราชทานนามขึ้นรวางว่า พระยาเสวตรกุญชรอดิศรประเสริฐศักดิ เผือกเอกอรรคไอยรา มงคลพาหนนารถ บรมราชจักรพรรดิ วิเชียรรัตนาเคนทร์ ชาติคเชนทรฉัททันต์ หิรัญรัศมี ศรีพระนคร สุนทรลักษณเลิศฟ้า แล้วแห่เข้ามาไว้โรงในพระราชวัง มีงานสมโภชอิกสามวันสามคืน