๗๗. เรื่องสร้างเมืองสมุทปราการ

ได้ข่าวเข้ามาถึงกรุงเทพฯ ตั้งแต่ปีเถาะเอกศก จุลศักราช ๑๑๘๑ ว่าองต๋ากุนเจ้าเมืองไซ่ง่อนเกณฑ์ไพร่ญวนบ้าง เขมรบ้าง ผลัดละ ๑๐,๐๐๐ คน ให้มาขุดคลองแต่ทเลสาบมาออกเมืองไผทมาศ เปนคลองกว้าง ๑๒ วา ฦก ๗ ศอก การที่ญวนขุดคลองนี้ เปนเหตุให้คิดเห็นในกรุงเทพฯ ว่า ถ้าคลองที่ญวนขุดสำเร็จแล้ว ญวนอาจจะยกกองทัพขึ้นมาตีหัวเมืองทางทเลได้ง่ายกว่าแต่ก่อน ทรงพระราชดำริห์เห็นว่า ที่เมืองสมุทรปราการยังไม่มีที่ป้องกันมั่นคง จึงโปรดให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ เปนแม่กอง กับพระยาสุริยวงษ์โกษาซึ่งได้เลื่อนเปนเจ้าพระยาพระคลัง ลงไปจัดการสร้างเมืองสมุทปราการ ให้เปนป้อมปราการสำหรับป้องกันข้าศึก ในครั้งนั้นสร้างป้อมขึ้นทางฝั่งตวันออก ๔ ป้อม คือ ป้อมประโคนไชย ๑ ป้อมนารายน์ปราบศึก ๑ ป้อมปราการ ๑ ป้อมกายสิทธิ ๑ ชักปีกกาเชื่อมถึงกัน แลสร้างตึกดินที่ไว้เครื่องสาตราวุธแลฉางเข้าไว้ในป้อมพร้อมสรรพ ที่เกาะกลางน้ำตรงน่าเมืองสมุทปราการ ให้สร้างป้อมขึ้นป้อม ๑ พื้น ๒ ชั้น ชื่อป้อมผีเสื้อสมุท[๑] ข้างฟากตวันตกสร้างป้อมขึ้นป้อม ๑ ชื่อป้อมนาคราช อนึ่งข้างเหนือเกาะป้อมผีเสื้อสมุทมีหาดทรายเกิดขึ้นกลางน้ำ ทรงพระราชดำริห์ว่าจะสร้างพระเจดีย์ขึ้นที่หาดทรายนั้น แต่ยังหาทันได้สร้างในรัชกาลที่ ๒ ไม่ การสร้างเมืองสมุทปราการได้ทำพิธีฝังหลักเมืองเริ่มเมื่อณวันอาทิตย์เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีมเมียจัตวาศก ณวันพุฒ เดือน ๔ ขึ้น ๑๐ ค่ำย่ำรุ่งแล้ว ๔ นาฬิกา ๖ บาท ได้ฤกษ์เอาแผ่นยันต์ทอง, เงิน, ทองแดง, ดีบุก, แลศิลา, ลงสู่ภูมิบาทแล้วยกเสาหลักเมือง ครั้นณวันเสาร์เดือน ๔ ขึ้น ๑๓ ค่ำเวลาเช้าย่ำรุ่งแล้ว ๕ นาฬิกา ๖ บาท ฝังอาถรรภ์แผ่นยันต์องครักษ์อิกครั้ง ๑