วันที่ ๒๘ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๑ น

ตำหนักปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๒๘ มิถุนายน ๒๔๘๑

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ทราบฝ่าพระบาท

เมื่อวานนี้ได้รับลายพระหัตถ์ ซึ่งประทานไปแต่เมืองสุรบายา ลงวันที่ ๒๒ มิถุนายน รู้สึกนึกขำที่ทรงรู้สึกว่าคำ “ปลาบปลื้ม” ใช้ไม่ได้เหมือนกับเกล้ากระหม่อมรู้สึกว่าเหมือนกัน และสงสารหญิงพูนที่ต้องไปค้างเติ่งอยู่สุรบายา ไม่ได้ไปเห็นเกาะบาหลี

​ในการเมาอะไรต่างๆ คิดว่าเกี่ยวด้วยใจมากกว่าอื่น แม่โตก็ไม่ใช่หยอกอยู่เหมือนกัน ทูลกระหม่อมชายเสด็จพาไปดูภูเขาไฟปาปันดายัง ขาไปก็ไม่เป็นไร ครั้นลงไปเดินอยู่ในขุมนรกเป็นแน่ว่าทำให้ใจเศร้าหมองเป็นเบื้องต้น ขากลับเลยเมารถต้องนอนแซ่วอยู่ที่โฮเต็ลจิตเตเร ซึ่งไปหยุดกินอาหารกลางวันที่นั่น หากแต่แม่สัมพันธ์ไปรับเสด็จที่โฮเต็ลนั้น เลยตะพายเอากลับตำหนักบันดุงเสียก่อน เกล้ากระหม่อมกลับทีหลัง ไปดูเห็นนอนคลุมหัวคลุมตีนก็เลยปล่อยให้นอนไม่รบกวน ครั้นรุ่งเช้าก็ลุกขึ้นยิ้มแย้มแจ่มใสหาได้เจ็บไปยืดยาวไม่

วันหนึ่งเกล้ากระหม่อมขี่รถไปกับแก เวลาขึ้นเขาก็เป็นธรรมดาที่ทางเลี้ยวเขาต้องทำให้ทางเอียงข้างใน ค่าที่ทางลดเลี้ยวประเดี๋ยวรถก็เอียงซ้ายเอียงขวา แกตั้งพิธีเอียงตัวขืนรถ เกล้ากระหม่อมก็รู้ทีเดียวว่า เพราะปฏิบัติอย่างนี้จึงได้เมารถ ได้สอนให้นั่งพิงเสียเฉยๆ รถจะเอียงไปทางไหนก็ช่าง ดูอะไรให้เพลินๆ ไปก็แล้วกัน แกทำตามสอนนั้นก็เป็นสำเร็จจึงไม่เมา

เห็นในหนังสือลับเบ เดอะ ชัวสิ ซึ่งดำรัสดำรงแปล เขียนบ่นด้วยเรื่องเรือถูกคลื่นโคลงเคลงในนั้นว่า ทหารเรือแนะนำให้เอียงตัวฝืน เวลาเอียงซ้ายให้ฝืนตัวไปข้างขวา เวลาเรือเอียงขวาให้ฝืนตัวไปข้างซ้าย เกล้ากระหม่อมอ่านก็หัวเราะ คิดว่าถ้าตั้งพิธีทำอย่างนั้นอยู่ประเดี๋ยวเดียวก็เมาหกคะเมน

​ในหนังสือลับเบ เดอะ ชัวสินั้น มีกล่าวถึงได้ไปดูจับช้าง เล่าละเอียดอยู่ แต่จะงดไว้กราบทูลทางหนังสือเวร เมื่อเสด็จกลับไปถึงปีนังแล้ว

ตรัสเล่าถึงไปทอดพระเนตรเทวสถานที่ปนตารัน เกล้ากระหม่อมยังไม่เคยไปถึง แต่ได้เห็นรูปฉายมากแล้ว การก่อสร้างเป็นไปอย่างหนึ่ง ไม่เหมือนโบโรบุดูร์ และบรามบานันเลย แม้รูปภาพก็ไม่เหมือนกัน ที่ปนตารันทำแก้ไขไปเข้าแบบทางพื้นเมืองมากอย่างตรัสบอก ทางยกยาน่าจะเป็นไปใกล้แบบฮินดูมากกว่า แต่ว่าได้เห็นน้อยย่อมพยากรณ์ยากจะมีแต่ผิด