วันที่ ๒๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๑ ดร

​บ้านซินนามอน ปีนัง

วันที่ ๒๓ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๔๘๑

ทูล สมเด็จกรมพระนริศ ฯ

ลายพระหัตถ์เวรฉบับลงวันที่ ๑๘ กุมภาพันธ์ หม่อมฉันได้รับแล้ว

ซึ่งท่านทรงคาดว่าหม่อมฉันคงจะกำลังเสียใจด้วยเกิดมรณภัยแก่ญาติและมิตรที่กรุงเทพฯ เมื่อเร็วๆ นี้ ทั้งมีความสงสารเป็นห่วงในสมเด็จพระพันวัสสาด้วยอีกโสดหนึ่งนั้น ทรงคาดถูกทีเดียว อยู่ที่นี่หม่อมฉันมีแต่พระธรรมเป็นที่ปรึกษาเห็นว่าผู้ที่มรณะได้ความทุกขเวทนาในเวลาป่วยไม่ช้าเท่าใดนักเมื่อสิ้นใจแล้วก็ “พ้นทุกข์พ้นร้อน” ความทุกข์ตกอยู่แต่แก่ผู้ที่ยังอยู่ข้างหลัง คือสมเด็จพระพันวัสสา ซึ่งมาต้องโศกศัลย์รันทดอย่างสาหัสอีกเมื่อทรงพระชรามากแล้ว จึงรู้สึกสงสารและเป็นห่วงสมเด็จพระพันวัสสายิ่งกว่าอาลัยทูลกระหม่อมหญิงและคุณท้าววรคณานันท์ อันเคยชอบพอกัน รู้สึกปลอบใจได้บ้างด้วยคิดถึงคำซึ่งเคยได้ยินมาแต่ก่อน ดูเหมือนสมเด็จพระพันวัสสาท่านตรัสเองด้วยซ้ำไป ว่าบรรดาความโศกศัลย์รันทดอย่างใดที่พระองค์ท่านไม่เคยรับนั้นไม่มีความเคยอาจจะบรรเทาความรู้สึกทรงเศร้าโศกได้บ้าง เมื่อมาทราบตามลายพระหัตถ์ท่านตรัสบอกมาดูก็เข้าในทางนั้น จึงรู้สึกคลายใจขึ้นบ้าง

​ที่ปีนังหมู่นี้มีงานปีต่อๆ กันมาหลายงาน คือ พิธีไทปุสสัมของพวกทมิฬ แต่ปีนี้รัฐบาลไม่ยอมให้จุดดอกไม้เพลิง เพราะเมื่อคราวปีกลายทำดอกไม้ระเบิดคนตาย งานนี้หม่อมฉันได้ผ่านร้านขายของไปหมายจะหาของโลหะอย่างอินเดียที่แปลกๆ ถวายท่านก็ไม่เห็นมีอะไร เห็นมีแปลกแต่มันทำถังทองเหลืองตามอย่างถังสังกะสีฝรั่ง

ต่อมามีงานจร คือทำศราทพรตถวายโป๊บพวกคณะคาทอลิก เขาเชิญหม่อมฉันกับหญิงพูนหญิงพิลัย ซึ่งได้เคยเฝ้าโป๊บมาแต่ก่อนให้ไปในงานนั้นด้วยก็ได้พร้อมใจกันไปช่วยงาน แต่ลักษณการพิธีทีทำก็เป็นอย่างทำกันตามวัดบ้านนอก ไม่หรูหราน่าดูหรือน่าฟังดนตรีเหมือนอย่างที่วัดสังฆราชในกรุงเทพฯ

ต่อมาถึงตรุษจีน ดูกร่อยกว่าปีก่อนๆ จะเป็นเพราะพวกจีนส่งเงินไปช่วยสงครามที่เมืองจีนเสียมาก ขัดสนลงหรืออย่างไรก็ไม่ทราบแน่

ในเวลาตรุษจีนนั้นที่สนามบินก็มีงานปีตามเคย หม่อมฉันได้รับเชิญก็ไปตามเคย แต่ไม่เห็นมีอไรแปลกประหลาดน่าชม

มีข่าวดีอย่างหนึ่งว่า เดี๋ยวนี้มีส้มจัฟฟามาขายที่ปีนังอีก หม่อมฉันเตรียมจะซื้อส่งไปถวายท่านกับถวายสมเด็จพระพันวัสสา ก็ขัดข้องด้วยหาคนที่จะฝากให้เขาพาไปยังไม่ได้ มีฝรั่งที่เคยรู้จัก​กันมาหาหม่อมฉันคน ๑ บอกว่าจะเข้าไปกรุงเทพฯ จะฝากส้มไปก็ได้ความว่าเขาจะไปทางเรือกว่าจะไปถึงส้มก็คงจะเน่าหมด จะต้องรอหาโอกาสต่อไป

หม่อมฉันกำลังยุ่งด้วยแต่งประวัติเจ้าพระยายมราช ขอประทานเขียนเพียงเท่านี้

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด