แจกเงิน

​ในบรรดาเจ้าชีวิต หรือพระมหากษัตริย์ใด ๆ ในโลกสมัยเดียวกันกับพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ควรจะนับว่าพระองค์มีน้ำพระทัยดี มีเมตตาปรานีแก่อาณาประชาราษฎรมาก และมีวิธีการแปลก ๆ ในการแสดงออกซึ่งน้ำพระทัย อย่างเรื่องทรงประกาศให้ผู้ที่ทรงรู้จักมาเฝ้า จะพระราชทานเงินเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๓ ความว่า

ด้วยพระยาวรพงศ์พิพัทธ์ เจ้าหมื่นศรีสรรักษ์ รับพระบรมราชโองการใส่เกล้า ฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ดำรัสว่า เมื่อปีมะแมเอกศก ได้ทรงอนุเคราะห์แก่อาณาประชาราษฎรชายหญิงในกรุงเทพ ฯ แลหัวเมือง คนที่สูงอายุตั้งแต่อายุ ๖๐ ปีขึ้นไปนั้น พระราชทานเงินคนละบาททั่วทุกคนแล้ว

บัดนี้มีพระราชประสงค์จะใคร่ทรงอนุเคราะห์แต่คนที่ได้ทรงรู้จักมาแต่ก่อนก็ดี ที่ทรงรู้จักในทุกวันนี้ก็ดี จะพระราชทานเงินคนละบาท ไม่เลือกว่าผู้ดีว่าไพร์ให้ทั่วกัน เพราะฉะนั้น จึงให้ประกาศในพระราชวงศานุวงศ์ ฝ่ายหน้าฝ่ายใน แลข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย แลไพร่หลวงข้าเจ้าบ่าวข้าราชการชายหญิงทั้งในพระบรมมหาราชวัง แลพระบวรราชวัง แล​พระสงฆ์สามเณรที่มีฐานันดร แลอนุจร ทุกอาราม แลคนต่างประเทศ คือจีน แขก ฝรั่ง แลอื่น ๆ ทั้งปวง ว่าผู้ใดที่ได้ทรงรู้จักหน้ารู้จักชื่อที่เป็นพระราชวงศานุวงศ์แลข้าราชการนั้น ให้มาบอกต่อเจ้าพนักงาน ให้จดหมายขึ้นทูลเกล้า ฯ ถวาย ที่เป็นไพร่หลวง ให้เจ้าหมู่มูลนายนำตัวมายื่นบาญชีต่อเจ้าพนักงาน ที่เป็นข้าเจ้าบ่าวข้าราชการ อยู่แขวงใด อำเภอใด ให้นายอำเภอนั้น แขวงนั้น นำตัวผู้นั้น หรือนำชื่อผู้นั้น มายื่นบาญชีต่อเจ้าพนักงาน

ถ้าเป็นนักโทษอยู่ในคุกตะรางทิมแห่งใด ๆ ก็ให้เจ้าของคุกตะรางทิมนั้น ๆ นำชื่อนักโทษนั้น ๆ ที่ทรงรู้จักมายื่นต่อเจ้าพนักงาน ถ้าพระสงฆ์ สามเณร ก็ให้มาบอกต่อกรมสังฆการี ให้สังฆการีนำเอาชื่อพระสงฆ์สามเณรรูปนั้น มายื่นต่อเจ้าพนักงาน ถ้าเป็นคนต่างประเทศขึ้นอยู่ในกรมใด ก็ให้มาบอกต่อเจ้าพนักงานในกรมนั้น ให้เจ้าพนักงานในกรมนั้น นำเอาชื่อผู้นั้นมายื่นต่อเจ้าพนักงานผู้รับบาญชี จะได้นำชื่อชายหญิงทั้งปวงเหล่านั้นขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาให้ทราบใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท จะได้กำหนดวันให้มารับพระราชทานเงิน แลผู้ที่รับบาญชีนั้นคือพระยาราชภักดี พระยาพิพิธโภไคยศวรรย์ ผู้เป็นเจ้าพนักงานในกรมพระคลังมหาสมบัติ แลนายจ่าเรศ มหาดเล็ก แลขุนธนรัตน พร้อมกันจะคอยรับจดหมายรายชื่อคน อยู่ที่ชาลาหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ผู้ใดได้รู้หมายประกาศนี้แล้ว ให้ป่าวร้องกันต่อ ๆ ไปทุกแขวงทุกอำเภอ ให้มาบอกบาญชีตั้งแต่วันอาทิตย์ เดือนสิบเอ็ด ขึ้นค่ำหนึ่ง ปีวอก โทศกไปทุก ๆ วัน แลผู้ใดที่บอกบาญชีว่า ได้ทรงรู้จักมาแต่ก่อนนั้น ถ้าได้ทอดพระเนตรโดยจะไม่ทรงรู้จัก ก็ไม่พระราชทานเงินบาท ไม่มีโทษอะไรแก่ผู้นั้นดอก อย่าให้มีรังเกียจเลย ให้มาตามหมายประกาศนี้จงทั่วกันทุกแขวงทุกอำเภอ เจ้าพนักงานทุกหมู่ทุกกรม แลอำเภอแขวงในตำบลใดให้รับเอาชื่อคนตามแขวงนั้น อำเภอนั้น มาส่งต่อเจ้าพนักงานตามหมายประกาศนี้

หมายประกาศหนังสือพิมพ์มา ณ วันพุธ เดือน ๑๐ แรม ๑๒ ค่ำ ปีวอก โทศก

----------------------------